Tabletki antykoncepcyjne

Pigułki antykoncepcyjne muszą być przyjmowane regularnie i o tej samej godzinie każdego dnia, tak, by utrzymać w organizmie stały poziom hormonów. Najczęściej tabletki przyjmujemy w systemie 21+7 (tabletka dwuskładnikowa, jednofazowa), to znaczy, że przez 21 dni codziennie łykamy jedną pigułkę, a następnie robimy 7 dni przerwy (coraz więcej preparatów w trakcie 7 dni przerwy zawiera tabletki placebo – byś mogła przyjmować tabletkę codziennie nie zastanawiając się nad długością przerwy). W czasie przerwy zwykle następuje krwawienie, które przypomina miesiączkę, choć u wielu kobiet jest to jedynie kilkudniowe, bezbolesne plamienie.

Poniżej przedstawiamy zasady, którymi powinnaś się kierować przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych:

1. Wyznacz stałą godzinę przyjmowania tabletki – najlepiej uzależnić porę od swojego trybu życia;
2. Ustaw w telefonie alarm, który przypomni codziennie o pigułce;
3. Trzymaj blister w jednym miejscu, najlepiej w kosmetyczce/portfelu, by w razie wyjazdu lub wyjścia mieć je zawsze ze sobą;
4. Zawsze zaczynaj blister od właściwego dnia i bierz tabletki zgodnie z oznaczeniami na opakowaniu;
5. Zaznaczaj w kalendarzu dzień, w którym bierzesz ostatnią tabletkę i zaznacz dzień, w którym powinnaś rozpocząć kolejne opakowanie;
6. Kończąc opakowanie zawsze upewnij się, że masz co najmniej jeden blister w zapasie;

Powyższe zasady postępowania mogą nieznacznie się różnić w zależności od specyfiki danego preparatu. Zanim weźmiesz pierwszą tabletkę, zapoznaj się z ulotką.

W szczególności w pierwszych tygodniach stosowania antykoncepcja hormonalna może wywoływać następujące działania niepożądane:

• powiększenie gruczołów piersiowych, któremu często towarzyszy tkliwość i bolesność piersi,
• nudności i wymioty oraz inne zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Te skutki uboczne zależą od dawki estrogenu i najczęściej ustępują po paru tygodniach użytkowania,
• krwawienia z pochwy – nie są one obfite, ale niestety mogą występować nieregularnie,
• zmiany w zachowaniu i nastroju. Receptory dla estrogenu i progesteronu występują w ośrodkowym układzie nerwowym. Wykazano, że estrogeny pobudzają aktywność mózgu, a progesterony zaś ją tłumią. U niektórych kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną obserwuje się nerwowość, huśtawki nastrojów, epizody depresyjne i rozkojarzenie. Rzadziej efekty są całkiem odwrotne i pacjentki opisują euforię czy pobudzenie zarówno fizyczne, jak i umysłowe.
• przyrost masy ciała – występuje rzadko, ale w niektórych przypadkach może być znaczący,
• trądzik, łojotok i wysypki skórne – mogą wystąpić, gdy stosuje się starsze preparaty o działaniu androgennym. W przypadku nowszych progesteronów występuje efekt ochronny i często te preparaty stosuje się w leczeniu tych dolegliwości skórnych,
• migreny – u użytkowniczek antykoncepcji hormonalnej mogą pojawić się migrenowe bóle głowy. Efekt ten występuje częściej przy stosowaniu minipigułek z progesteronem.

Mimo, że skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych są dość liczne, występują tylko u niewielkiej liczby kobiet. Są one zazwyczaj łagodne i przemijające, choć u niektórych pacjentek mogą doprowadzić do całkowitej rezygnacji z tej formy antykoncepcji.
W przypadku wystąpienia efektów ubocznych, warto zastanowić się nad zmianą preparatu. Różne typy hormonów mogą mieć bowiem całkowicie odmienne działanie. Przykładowo, zmiana preparatu androgennego (lewonorgestrelu) na preparat o działaniu antyandrogennym (drospirenon) może zlikwidować problemy z trądzikiem czy przyrostem masy ciała. W celu ochrony organizmu przed negatywnym wpływem antykoncepcji hormonalnej można zastosować specjalne suplementy diety zawierające witaminy z grupy B, kwas foliowy, cynk (hormony obniżają ich wchłanianie) i zioła wspomagające usuwanie nadmiaru płynów.

Jeśli dojdzie do sytuacji pominięcia tabletki antykoncepcyjnej należy pamiętać o następujących zasadach. Rozpoczęcie następnego opakowania z ponad jednodniowym opóźnieniem lub opuszczenie więcej niż jednej tabletki z pierwszych siedmiu dni stwarza ryzyko reaktywacji jajników i wznowienia procesu jajeczkowania. Niestety w tej sytuacji nie można zakładać skuteczności metody, nawet jeśli bardzo szybko zorientujemy się o pominiętej dawce i zażyjemy ją z kolejną tabletkę antykoncepcyjną. Aby ustrzec się przed niepożądaną ciążą przez siedem następnych dni (w przypadku tabletki dwuskładnikowej) powinno się stosować dodatkowe zabezpieczenie lub całkowicie powstrzymać się od współżycia.
Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku pominięcia tabletki jednoskładnikowej – ( ang. minipill). W przypadku przyjmowania minipigułki, aby ustrzec się przed niepożądaną ciążą przez dwa następne dni powinno się stosować dodatkowe zabezpieczenie lub całkowicie powstrzymać się od współżycia.
Jeśli od czasu ostatniego zażycia aktywnej tabletki antykoncepcyjnej doszło do stosunku, w takiej sytuacji pomocne może być jedynie zastosowanie antykoncepcji awaryjnej: ellaOne/Escapelle.
​
Należy pamiętać, że pomiędzy lekiem EllaOne i wcześniej braną tabletką antykoncepcyjną może wystąpić wiele interakcji. Najnowsze badania wykazały, że przyjmowanie jakiejkolwiek tabletki antykoncepcyjnej można rozpocząć najwcześniej po 5 dniach od zażycia EllaOne. Najwcześniej zadziała tabletka jednoskładnikowa, która skutecznie będzie chroniła przed ciąża dopiero po siedmiu dniach od zażycia EllaOne (5 dni od zażycia EllaOne plus dwa dni na rozpoczęcia działania mini pigułki – w sumie 5+2=7 lub 5+7=12 dni – siedem dni jest potrzebnych do zatrzymania owulacji od rozpoczęcia brania tabletki dwuskładnikowej), bez względu na to, w jakim tygodni kobieta zapomniała o tabletce antykoncepcyjnej.

Przeciwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej w postaci tabletek antykoncepcyjnych dzielimy na bezwzględne i względne.

Bezwzględne:

1. Zakrzepowe zapalenie żył, ŻChZZ (w tym obciążający wywiad rodzinny [choroba u rodziców lub rodzeństwa], objawy wskazujące na dziedziczną podatność na zakrzepicę żylną), choroby naczyń mózgu, niedrożność naczyń wieńcowych lub przebycie którejś z wymienionych chorób, a także stany predysponujące do ich rozwoju.
2. Znacznie upośledzona czynność wątroby. Podaż egzogennych hormonów płciowych jest przeciwwskazana u pacjentek chorych na zapalenie wątroby do czasu normalizacji wyników badań czynnościowych wątroby.
3. Choroba wieńcowa lub choroba naczyń mózgowych w wywiadzie.
4. Migreny z aurą.
5. Cukrzyca z powikłaniami naczyniowymi.
6. Rozpoznanie lub podejrzenie raka piersi.
7. Niewyjaśnione patologiczne krwawienia z dróg rodnych.
8. Potwierdzenie lub podejrzenie ciąży.
9. Palenie tytoniu przez kobiety po 35. roku życia.
10. Znacznie zwiększone stężenie cholesterolu lub triglicerydów w surowicy.
11. Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze.

Względne:

1. Migreny bez aury.
2. Dobrze kontrolowane nadciśnienie tętnicze.
3. Mięśniaki macicy.
4. Cukrzyca ciążowa w wywiadzie.
5. Cukrzyca.
6. Planowane operacje.
7. Napady drgawkowe.
8. Żółtaczka mechaniczna przebyta w czasie ciąży.
9. Sierpowatość erytrocytów lub obecność hemoglobiny C.
10. Choroby pęcherzyka żółciowego.
11. Wypadanie płatka zastawki dwudzielnej.
12. Toczeń rumieniowaty układowy.
13. Hiperlipidemia.
14. Palenie tytoniu.
15. Choroby wątroby.

Niektóre powszechnie stosowane leki mogą wpływać na skuteczność i bezpieczeństwo doustnej antykoncepcji hormonalnej. Należą do nich:

• leki przeciwpadaczkowe,
• leki przeciwgruźlicze,
• leki stosowane w zakażeniu wirusem HIV,
• leki przeciwbakteryjne.

Wiele osób zastanawia się czy antybiotyk sprawia, że tabletki antykoncepcyjne są mniej skuteczne. Krótkoterminowe stosowanie antybiotyku (do 7 dni) na pospolite infekcje nie obniża skuteczności antykoncepcyjnej i nie trzeba stosować dodatkowych zabezpieczeń.

Środki lecznicze takie, jak:

• karbamazepina,
• fenobarbital.

Ich przyjmowanie, podobnie jak niektórych antybiotyków, może obniżać skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Choć podane substancje należą do grupy leków przeciwpadaczkowych to warto wiedzieć, że są one także stosowane w innych często występujących schorzeniach. Inne leki przeciwpadaczkowe np. kwas walproinowy czy lewetiracetam są pozbawione tej niekorzystnej interakcji.