Choroba zwyrodnieniowa stawów

Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszym typem zapalenia stawów. W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów, chrząstka w stawach, która pokrywa końce kości i umożliwia swobodny ruch między nimi, ulega zużyciu. Oprócz przerzedzania się chrząstki, wokół brzegów stawu mogą również tworzyć się ostrogi kostne. U niektórych osób dochodzi do zmian chorobowych, chociaż nie odczuwają bólu i innych dolegliwości. U innych osób, choroba powoduje objawy, takie jak ból, sztywność i zmniejszone ruchy stawów lub zmiany w kształcie stawów.

Chociaż choroba zwyrodnieniowa stawów może wpływać na prawie każdy staw, najczęściej dotyka rąk, kolan, bioder, stóp i kręgosłupa. Choroba zwyrodnieniowa stawów to przewlekła choroba, której przebieg i wynik leczenia jest zmienny w zależności od tego, który staw jest dotknięty zaburzeniami. Choroba nie zawsze progresuje (nasila się). Istnieje kilka środków, które mogą złagodzić objawy i zmniejszyć ryzyko pogorszenia się choroby. Uzyskanie oficjalnej diagnozy jest pierwszym krokiem do zapewnienia odpowiedniego leczenia.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – Jakie są czynniki ryzyka zachorowania?

Szereg czynników może zwiększać ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów. Większość osób z chorobą zwyrodnieniową stawów spełnia jeden lub więcej z poniżej wymienionych czynników ryzyka:

Wiek

Postępujący wiek jest jednym z najsilniejszych czynników ryzyka rozwoju choroby. Stan ten rzadko występuje u osób w wieku poniżej 40 lat, a co najmniej 80% osób powyżej 55 roku życia ma pewne podejrzenia tego zaburzenia. Jednak nie wszystkie osoby z zapaleniem stawów widocznym na zdjęciu rentgenowskim czują ból i inne problemy ze stawami. 

Płeć

Z nieznanych powodów, kobiety są dwa do trzech razy bardziej narażone na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów niż mężczyźni i częściej odczuwają ból, jeśli choroba się rozwinie. 

Otyłość

Osoby otyłe są narażone na wysokie ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów. Utrata wagi może zmniejszyć to ryzyko.

Charakter pracy

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest powiązana z pewnymi zawodami, które wymagają częstego kucania i klęczenia. Co więcej, choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego jest związana z pracą na roli, pracami budowlanymi i innymi czynnościami wymagającymi podnoszenia ciężarów, długotrwałego stania lub chodzenia każdego dnia. 

Uraz

Znaczny uraz stawu zwiększa ryzyko wystąpienia choroby w tym stawie w przyszłości.

Sport

Ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów jest zwiększone u osób, które uprawiają określone dyscypliny sportowe, które predysponują do kontuzji stawów. Obejmuje to między innymi zapasy, boks, baseball, kolarstwo, gimnastykę i piłkę nożną. Z kolei, niekonkurencyjne bieganie nie wydaje się zwiększać ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów.

Jakie objawy daje choroba zwyrodnieniowa stawów?

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów pojawiają się zwykle po 40 roku życia i mogą się znacznie różnić w zależności od osoby. Choroba najczęściej dotyka palców, stóp, kolan, bioder i kręgosłupa. Rzadziej dotyczy łokcia, nadgarstka, barku i kostki. 

Ból

Głównym objawem choroby jest ból stawów, który nasila się podczas aktywności i ustępuje podczas odpoczynku. W ciężkich przypadkach, ból może również wystąpić w spoczynku lub w nocy. Ból pojawia się zwykle nad chorym stawem lub w jego pobliżu. W niektórych przypadkach, ból może być skierowany na inne obszary. Na przykład, osoba z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego może odczuwać ból w dolnej części uda lub kolana, a osoba z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego może odczuwać ból w górnej części goleni. 

Sztywność

Poranna sztywność jest częstym objawem choroby zwyrodnieniowej. Ta sztywność zwykle ustępuje w ciągu 30 minut od wstania, ale może nawracać w ciągu dnia w okresach braku aktywności. Niektórzy ludzie zauważają zmianę objawów związanych z pogodą, szczególnie ból stawów i sztywność podczas uczucia zimna, wilgoci lub niskiego ciśnienia. 

Obrzęk

Choroba może powodować rodzaj obrzęku stawu zwany wysiękiem, który jest wynikiem gromadzenia się nadmiaru płynu w stawie.

Uczucie trzaskania lub zgrzytania

Ruch stawu dotkniętego chorobą zwyrodnieniową stawów może powodować uczucie trzaskania lub zgrzytania. To uczucie prawdopodobnie występuje z powodu szorstkości normalnie gładkich powierzchni stawu.

Zmiany kształtu stawu

Zmiana kształtu stawu może być wyraźnym objawem, gdy dotknięte są małe stawy w dłoniach, takie jak stawy w palcach lub u nasady kciuków). Choroba często powoduje przerost kości zwany ostrogami kostnymi lub osteofitami. Te kostne narośla można wyczuć pod skórą w pobliżu stawów i zwykle z czasem rosną. Mogą przyczyniać się do widocznego obrzęku, zwłaszcza stawów rąk i stóp.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – Jak można ją zdiagnozować?

Nie ma pojedynczego objawu ani badania, które mogłoby zdiagnozować chorobę zwyrodnieniową stawów. Zamiast tego, diagnoza opiera się na kilku czynnikach, w tym wieku osoby, historii chrooby i objawach. Na przykład, chorobę zwyrodnieniową dotycząca kolana można zwykle zdiagnozować u osób w wieku powyżej 50 lat, jeśli występują:

• Ból, głównie przy obciążaniu i poruszaniu kolanem,
• Sztywność stawu zaczynająca się rano i utrzymująca się przez krótki czas (mniej niż 30 minut),
• Trzeszczenie lub zgrzytanie w kolanie podczas wchodzenia i schodzenia po schodach,
• Twarde, kostne powiększenie kolana.

Choroba nie powoduje zapalenia (tzn. staw nie jest ciepły w dotyku). Objawy na ogół zmieniają się z dnia na dzień, ale zmieniają się powoli na przestrzeni lat i mogą w pewnym momencie ustabilizować się lub nawet zmniejszyć. Podobne objawy do powyższych mogą wpływać na inne stawy, takie jak ręce i biodra. Ponieważ staw biodrowy znajduje się głęboko w ciele, powiększenie kostne tego stawu nie jest widoczne, podczas gdy kostne powiększenie stawów palców jest łatwe do zauważenia. Testy laboratoryjne i badania obrazowe (takie jak zdjęcia rentgenowskie) są czasami wykonywane, jeśli podejrzewa się zwyrodnienie stawów, szczególnie jeśli objawy danej osoby są nietypowe. Te badania nie zawsze są wymagane do postawienia diagnozy.

Testy laboratoryjne

Testy laboratoryjne mogą być stosowane w celu wykluczenia innych chorób, jeśli lekarz podejrzewa, że ​​coś innego może powodować objawy. 

Badania obrazowe

Obrazowanie nie jest rutynową częścią postawienia diagnozy. Może to być pomocne, gdy źródło bólu stawów może być inne niż choroba zwyrodnieniowa stawów. Wykonanie badań obrazowych jest konieczne przed operacją wymiany stawu, aby pomóc w przygotowaniu i wykonaniu zabiegu. Inne rodzaje obrazowania, takie jak ultrasonografia (USG) i rezonans magnetyczny (RM), nie są konieczne do postawienia diagnozy. Lekarz może skierować Cię na te badania, jeśli diagnoza jest niepewna.

Jak przebiega choroba zwyrodnieniowa stawów?

Przebieg choroby zwyrodnieniowej stawów różni się znacznie u poszczególnych osób i zależy od tego, który staw jest dotknięty chorobą. Na przykład, ból i ograniczenia funkcjonowania spowodowane chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego, najprawdopodobniej nasilają się powoli z upływem czasu, podczas gdy choroba zwyrodnieniowa stawów palców często powoduje przejściowy ból i sztywność w trakcie rozwoju choroby, a później daje tylko minimalne objawy.

U osób, u których ból i sztywność stawów nasilają się z upływem czasu, zwykle występuje przejściowe pogorszenie (tj. okresy nasilenia objawów, po których następują okresy stabilizacji). Niektóre osoby z chorobą zwyrodnieniową stawów są w stanie normalnie funkcjonować pomimo bólu, podczas gdy inne mogą mieć trudności z wykonywaniem nawet prostych czynności z powodu bólu. Ćwiczenia mogą pomóc zmniejszyć ból i poprawić jakość życia.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – Jak wygląda leczenie?

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów obejmuje kombinację terapii niefarmakologicznych, farmakoterapię oraz, w niektórych przypadkach, zabieg chirurgiczny. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów jest dostosowane indywidualnie do pacjenta i opiera się na tym, jak silny jest ból i sztywność stawów oraz które stawy są dotknięte chorobą. Pod uwagę należy wziąć także jak duże są trudności z codziennymi czynnościami i jakie są preferencje chorego. Ważne jest, aby współpracować z lekarzem, aby stworzyć skuteczny i długoterminowy plan leczenia.

Leczenie bez zastosowania leków

Terapie niefarmakologiczne są kluczowym elementem leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów i są zalecane dla wszystkich osób. Mogą one złagodzić objawy zapalenia stawów i wywołać minimalne skutki uboczne. Zazwyczaj, są to pierwsze zabiegi zalecane przez lekarzy. Osoby, które stosują te metody, często mają różny stopień poprawy bólu i zdolności do wykonywania codziennych czynności. 

Utrata masy ciała

Otyłość i nadwaga są silnie związane z rozwojem choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego i z nasileniem objawów. Wydaje się, że utrata masy ciała, nawet niewielka, zmniejsza ryzyko rozwoju choroby. Większa ilość utraty masy (około 10%) może zmniejszyć ból nawet o 50%, jeśli zostanie osiągnięta dzięki połączeniu diety i ćwiczeń. Nie jest jasne czy utrata masy ciała spowalnia pogorszenie zapalenia stawów już dotkniętych chorobą. Jednakże, utrata masy ciała może znacznie zmniejszyć ból stawów takich jak biodra i kolana. Utrata masy ciała jest zalecana dla wszystkich osób z nadwagą i otyłością z chorobą zwyrodnieniową stawów. Zazwyczaj, dieta łączy się ją z ćwiczeniami wzmacniającymi, aby zminimalizować utratę masy mięśniowej i dodatkowo poprawić kondycję. Utrata wagi pomaga również poprawić inne problemy zdrowotne, które ma wiele osób z chorobą zwyrodnieniową stawów, takie jak cukrzyca i wysokie ciśnienie krwi.

Fizjoterapia i ćwiczenia

Fizjoterapia i ćwiczenia poprawiają elastyczność i wzmacniają mięśnie otaczające stawy. Osoby, które regularnie ćwiczą pomimo zapalenia stawów, zwykle odczuwają mniejszy ból i funkcjonują lepiej, niż osoby mało aktywne. Przeczytaj więcej na temat aktywności fizycznej u osób z zapaleniem stawów. 

Ortezy

Ortezy to urządzenia, które pomagają utrzymać stawy w odpowiednim położeniu i działać prawidłowo. Istnieją różne rodzaje ortez, które mogą zmniejszyć objawy choroby i pomóc w utrzymaniu odpowiednich funkcji stawów. Szyny, które unieruchamiają stawy (zapobiegają ich zginaniu), mogą zmniejszyć ból i stan zapalny. Wiele rodzajów szyn można nosić przez cały dzień i noc. Szyny są powszechnie stosowane w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów dotykającej podstawę kciuka. Ortezy mogą pomóc niektórym osobom z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego, przenosząc część obciążenia z części kolana dotkniętej chorobą.

Urządzenia wspomagające

Laski, chodziki, elektryczne podnośniki siedzisk, podnoszone deski sedesowe oraz drążki do wanny i pod prysznic, mogą zmniejszyć obciążenie stawów i ułatwić wykonywanie codziennych czynności. Fizjoterapeuta może zasugerować te i inne urządzenia wspomagające, w zależności od nasilenia i lokalizacji zapalenia stawów. 

Edukacja i wsparcie w przebiegu choroby

Objawy choroby mogą powodować frustrację, uzależnienie od pomocy innych, a nawet depresję. Te czynniki mogą zmniejszyć motywację do trzymania się planu leczenia i mogą nasilić ból. Dowiadując się więcej o chorobie zwyrodnieniowej stawów, możesz lepiej zrozumieć jak radzić sobie z chorobą. Ważne jest, aby porozmawiać ze swoim lekarzem o możliwościach leczenia choroby, wpływie choroby na wykonywanie codziennych czynności oraz o strategiach radzenia sobie z ograniczeniami wywołanymi przez chorobę. Niektóre badania sugerują, że wsparcie społeczne może być tak samo skuteczne jak terapia lekowa, w zmniejszaniu objawów choroby. Wsparcie można uzyskać na przykład podczas spotkań grup wsparcia.

Leczenie farmakologiczne

Terapię farmakologiczną można rozpocząć w połączeniu z terapią niefarmakologiczną (opisaną powyżej) lub po jej zakończeniu. Poniżej opisano główne metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów z zastosowaniem leków. Należy pamiętać, że opioidy (leki na bazie morfiny) nie są zalecane do leczenia przewlekłego lub długotrwałego bólu. Nie stwierdzono, aby były one bardziej skuteczne niż inne leki przeciwbólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów. Dodatkowo, obarczone są stosunkowo dużym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych i możliwością wyrządzenia szkody przy długotrwałym stosowaniu.

Leczenie miejscowe

Miejscowe niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stosowane na skórę nad stawem mogą pomóc złagodzić ból obejmujący ręce i kolana. Nie ma większych obaw dotyczących skutków ubocznych miejscowych NLPZ, chociaż u niektórych osób mogą wystąpić miejscowe wysypki skórne, które zwykle ustępują po zaprzestaniu przyjmowania leku. Zazwyczaj, leki na stosowane na powierzchnię skóry są stosowane przed doustnymi NLPZ (tabletkami). Kapsaicyna to dostępny bez recepty krem, który może pomóc niektórym osobom z chorobą zwyrodnieniową dłoni i kolan. Substancją to ekstrakt znajdujący się w papryczkach chili. Uważa się, że działa ona poprzez eliminację substancji powodującej ból w zakończeniach nerwowych, co ostatecznie zmniejsza ból. Niektórzy ludzie odczuwają skutki uboczne podczas stosowania kremu z kapsaicyną. Skutki uboczne mogą obejmować pieczenie, kłucie i zaczerwienienie skóry (zwłaszcza jeśli krem pojawi się na skórze w pobliżu oczu).

Niesteroidowe leki przeciwzapalne

Doustne NLPZ pomagają złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny. Obejmują one ibuprofen, naproksen i celekoksyb. Doustne NLPZ są zwykle stosowane, gdy inne terapie (terapie niefarmakologiczne i miejscowe) nie łagodzą odpowiednio objawów. Leki powinny być stosowane w najmniejszej skutecznej dawce przez możliwie najkrótszy czas, z powodu potencjalnych działań niepożądanych, do których należą wrzody żołądkowo-jelitowe, choroby układu krążenia i choroby nerek. Niektórzy pacjenci nie mogą przyjmować NLPZ z powodu innych współistniejących chorób.

Paracetamol

Paracetamol może przynosić bardzo niewielkie korzyści i zwykle nie jest znacząco skuteczny w łagodzeniu bólu. Z tego powodu oraz ponieważ może powodować działania niepożądane, szczególnie u osób starszych, wielu lekarzy woli nie zalecać już tego leku na chorobę zwyrodnieniową stawów. Aby uniknąć możliwych skutków ubocznych, szczególnie uszkodzenia wątroby, ważne jest przestrzeganie instrukcji dotyczących dawkowania i unikanie picia nadmiernych ilości alkoholu. 

Zastrzyki

Zastrzyki z glikokortykoidami są czasami zalecane dla niektórych osób, które nadal odczuwają silny ból, który nie zareagował na utratę wagi, ćwiczenia i inne leki lub dla osób, które nie mogą stosować innych leków. Mają  one niewiele skutków ubocznych, ale istnieje niewielkie ryzyko zakażenia stawów. Wielokrotne wstrzyknięcie glikokortykoidów może spowodować uszkodzenie niektórych stawów. Dlatego, lekarze zalecają nie więcej niż trzy do czterech zastrzyków rocznie na każdy staw obciążony, taki jak kolano. Należy zaznaczyć, że nawet ta częstotliwość może być szkodliwa dla chrząstki, jeśli zastrzyki są wykonywane rutynowo. Wstrzyknięcie substancji zwanej hialuronianem na ogół nie jest zalecane, ponieważ nie ma wielu dobrych dowodów na to, że zastrzyki są pomocne. Ponadto, jest to dosyć droga forma leczenia.

Inne formy leczenia

Glukozamina i chondroityna to suplementy diety, którym poświęcono wiele uwagi ze względu na ich potencjalne korzyści w zmniejszaniu bólu rak powodowania znaczących skutków ubocznych. Istnieją jednak sprzeczne wyniki badań klinicznych oceniających ich skuteczność w leczeniu bólu związanego z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego i kolanowego. Niektóre badania kliniczne wykazują, brak skuteczności tych suplementów. W rezultacie, wielu lekarzy nie zaleca ich. Jednakże, lekarze na ogół nie zniechęcają pacjentów do ich przyjmowania, jeśli pacjenci chcą ich spróbować, ponieważ mogą wywołać niewiele skutków ubocznych, a niektórzy pacjenci mogą odczuwać ulgę po ich zastosowaniu.

Leczenie o nieudowodnionej skuteczności

Istnieje kilka podejść stosowanych w leczeniu pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, które generalnie nie są zalecane ze względu na brak dowodów wskazujących na ich korzyści. Ponadto, istnieją terapie, w przypadku których korzyści pozostają niepewne. Niektóre z tych procedur obejmują:

• Wkładki do butów,
• Zastrzyki z osocza bogatopłytkowego,
• Przezskórną elektryczna stymulacja nerwów,
• Akupunkturę,
• Stosowanie oleju rybnego, kurkuminy (aktywny składnik kurkumy), Boswellia serrata (składnik pozyskiwany z indyjskiego drzewa) i innych suplementów diety,
• Artroskopię (zabieg małoinwazyjny).

Chociaż niektóre z tych metod mogą nie być szkodliwe, a ludzie czasami czują, że terapie im pomagają, lekarze nie zalecają ich rutynowo w leczeniu choroby.