Przeciwciała przeciwjądrowe

Co to są przeciwciała przeciwjądrowe?

Lekarz może poprosić pacjenta o wykonanie testu na obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) w ramach oceny ewentualnej choroby autoimmunologicznej. Przeciwciała to białka, które powstają jako część odpowiedzi immunologicznej. Zwykle układ odpornościowy reaguje na infekcję, wytwarzając dużą liczbę przeciwciał do walki z bakteriami lub wirusami. Jednak gdy dana osoba ma chorobę autoimmunologiczną, układ odpornościowy działa nieprawidłowo i może wytwarzać duże ilości potencjalnie szkodliwych przeciwciał, skierowanych przeciwko własnemu organizmowi. Te przeciwciała są określane jako autoprzeciwciała.

Zapalenie i niszczenie komórek za pośrednictwem autoprzeciwciał może wpływać na komórki krwi, skórę, stawy, nerki, płuca, układ nerwowy i inne narządy ciała. Test w kierunku ANA identyfikuje autoprzeciwciała, które atakują substancje zawarte w komórkach. Badanie można również wykorzystać do wykrywania przeciwciał skierowanych przeciwko składnikom komórkowym, które są zawarte w cytoplazmie komórki poza jądrem komórkowym. Ponieważ objawy zaburzeń autoimmunologicznych często różnią się w zależności od pacjenta, choroby te mogą być bardzo trudne do zdiagnozowania. W połączeniu z dokładnym rozważeniem objawów występujących u pacjenta i innych wyników badań laboratoryjnych, dodatni wynik testu ANA może pomóc w rozpoznaniu chorób autoimmunologicznych.

Przeciwciała przeciwjądrowe – Jak zinterpretować wynik badania?

W badaniu w kierunku przeciwciał przeciwjądrowych, ANA wiążą się z komórkami utrwalonymi na szkiełku. Dodanie drugorzędowego przeciwciała z dołączonym barwnikiem fluorescencyjnym pozwala uzyskać odpowiedni wynik badania. Próbki pacjentów są często badane pod kątem ANA po rozcieńczeniu w stosunku 1:40 i 1: 160 w roztworze buforowym. Jeśli zabarwienie jest obserwowane zarówno przy rozcieńczeniach 1:40, jak i 1: 160, laboratorium kontynuuje rozcieńczanie próbki do momentu, gdy zabarwienie nie będzie już widoczne pod mikroskopem. Poziom do którego można rozcieńczyć próbkę otrzymaną od pacjenta i który nadal może powodować rozpoznawalne zabarwienie, nazywany jest mianem ANA. Miano ANA jest miarą ilości ANA we krwi. Im wyższe miano, tym więcej autoprzeciwciał jest obecnych w próbce.

Trudno jest ustandaryzować test ANA między laboratoriami. Jedną z metod było zmodyfikowanie odczynników testowych w taki sposób, aby 30% osób miało wynik pozytywny, gdy ich próbka jest testowana przy rozcieńczeniu 1:40. Taka standaryzacja sprawia, że ​​test ANA jest bardzo czuły w diagnostyce chorób autoimmunologicznych, ale daje wiele wyników fałszywie dodatnich. Przy rozcieńczeniu 1: 160, tylko 5% osób ma pozytywny wynik testu. Rozcieńczenie 1: 160 zwiększa swoistość testu ANA w diagnostyce chorób autoimmunologicznych.

Pozytywny wynik testu na obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) może pomóc pracownikom służby zdrowia w ustaleniu diagnozy choroby autoimmunologicznej oraz może pomóc w określeniu konkretnego typu choroby autoimmunologicznej dotykającej pacjenta.

Negatywny wynik testu może pomóc pracownikom służby zdrowia, informując o zmniejszonym prawdopodobieństwie występowania choroby autoimmunologicznej.

Jakie znaczenie mają przeciwciała przeciwjądrowe?

Pacjenci z następującymi układowymi chorobami autoimmunologicznymi mogą mieć dodatni wynik testu na obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA):

• Toczeń rumieniowaty układowy (SLE),
• Twardzina układowa,
• Zespół Sjögrena,
• Mieszana choroba tkanki łącznej (zespół Sharpa),
• Toczeń polekowy,
• Zapalenie wielomięśniowe,
• Reumatoidalne zapalenie stawów,
• Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów,
• Guzkowe zapalenie tętnic.

Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi swoistymi narządowo również mogą mieć dodatni wynik testu na ANA. Te choroby obejmują:

• Choroby tarczycy (zapalenie tarczycy Hashimoto),
• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotne zapalenie dróg żółciowych, nieswoiste zapalenie jelit),
• Choroby płuc (idiopatyczne włóknienie płuc).

Pacjenci z chorobami zakaźnymi mogą również mieć dodatni wynik w kierunku ANA. Te choroby obejmują:

• Infekcje wirusowe (wirusowe zapalenie wątroby typu C, parwowirus),
• Bakteryjne infekcje (gruźlica),
• Infekcje pasożytnicze (schistosomatoza).

Odnotowano inne powiązania z pozytywnymi wynikami ANA, w tym:

• Różne formy nowotworu (rzadko),
• Zwiastun przyszłego rozwoju chorób autoimmunologicznych,
• Stosowanie niektórych leków bez wywoływania chorób autoimmunologicznych,
• Posiadanie jednego lub więcej krewnych z chorobą autoimmunologiczną.

Niektóre osoby, nawet te bez krewnych z chorobą autoimmunologiczną, mogą mieć pozytywny wynik testu na ANA, a mimo to nigdy nie rozwinie się u nich żadna choroba autoimmunologiczna.

Przeciwciała przeciwjądrowe – Jakie rodzaje ANA wyróżniamy?

Jeśli pacjent ma dodatni wynik testu na obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), w zależności od objawów pacjenta lub ustaleń podczas badania fizykalnego, lekarz może zlecić dodatkowe testy, w celu identyfikacji określonych autoprzeciwciał. Poniżej przedstawiono kilka przykładów: 

Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) – W przypadku podejrzenia tocznia można zlecić dodatkowe badania w kierunku autoprzeciwciał skierowanych przeciwko dwuniciowemu DNA, antygenom Sm i rybosomalnemu białku P. Ponieważ te przeciwciała są względnie specyficzne dla SLE, wyniki mogą dostarczyć ważnych wskazówek ułatwiających rozpoznanie choroby.

Zespół Sjögrena – Jeśli podejrzewa się pacjenta zespół Sjögrena, lekarz może wykonać badanie na obecność autoprzeciwciał skierowanych przeciwko antygenom Ro/SSA i La/SSB. Obecność tych autoprzeciwciał wspiera rozpoznanie zespołu Sjögrena, czyli zaburzenia polegającego na autoimmunologicznym niszczeniu gruczołów wytwarzających łzy i ślinę.

Toczeń polekowy – W przypadku podejrzenia SLE polekowego można zlecić wykonanie testu na obecność przeciwciał przeciwhistonowych. Przeciwciała przeciwhistonowe są prawie zawsze obecne u pacjentów z SLE polekowym. Jeśli przeciwciała przeciwhistonowe nie zostaną wykryte, prawdopodobieństwo tej diagnozy jest znacznie zmniejszone.

Pozytywny wynik testu na obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) sam w sobie nie wskazuje na obecność choroby autoimmunologicznej. Jak wspomniano powyżej, ze względu na schemat testu na ANA, wiele osób może mieć pozytywny wynik testu przy niskich mianach. Nawet jeśli miana są wysokie, pozytywny wynik ANA sam w sobie (przy braku objawów), nie wskazuje, że pacjent ma lub rozwinie się choroba autoimmunologiczna. Wydaje się, że niektóre ANA nie mają związku z rozwojem zaburzeń autoimmunologicznych.