Ryzyko zachorowania na raka piersi

Rak piersi jest jednym z najczęstszych nowotworów. Jednakże, nie wszystkie kobiety są obciążone takim samym ryzykiem zachorowania na raka piersi. Badania wykazały, że pewne czynniki zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi. W tym wpisie omówiono poszczególne czynniki, które zwiększają lub zmniejszają ryzyko zachorowania na raka piersi.

Wielu czynników ryzyka związanych z rakiem piersi nie można zmienić, ale niektóre można zmodyfikować. Posiadanie pewnych czynników ryzyka nie oznacza, że ​​na pewno rozwinie się rak piersi. Wiele osób obciążonych pewnymi czynnikami ryzyka nigdy nie zachoruje na raka. Czynniki ryzyka pomagają zidentyfikować kobiety, które mogą odnieść największe korzyści z badań przesiewowych lub innych środków zapobiegawczych. Ważne jest, aby współpracować z lekarzem, aby zrozumieć jakie jest ryzyko rozwoju raka piersi i omówić dostępne opcje badań oraz ewentualnego leczenia.

Należy pamiętać, że rak piersi może również wystąpić u kobiet, u których nie można zidentyfikować żadnych czynników ryzyka. Przeciętna kobieta ma około 10 do 15% ryzyka zachorowania na raka piersi, jeśli dożyje 90 lat. Z drugiej strony, ryzyko zachorowania na raka piersi u kobiet z rodzinną historią tej choroby, która odziedziczyła jeden z genów predysponujących do raka piersi, wynosi ponad 50%. Nawet jeśli osobiste czynniki ryzyka sugerują, że niskie ryzyko zachorowania na raka piersi, nadal ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem o możliwościach wykonania badań przesiewowych w tym kierunku.

Co wpływa na ryzyko zachorowania na raka piersi?

Wiek

Głównym czynnikiem rozwoju ryzyka raka piersi u większości kobiet jest starszy wiek. Zapadalność na raka piersi gwałtownie rośnie wraz z wiekiem, aż do wieku 45–50 lat. Po tym okresie ryzyko jest niższe, aż do wieku od 75 do 80.

Płeć

Rak piersi występuje 100 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jednakże, mężczyźni również mogą zachorować na raka piersi.

Rasa / pochodzenie etniczne

W Stanach Zjednoczonych białe kobiety mają najwyższy wskaźnik zachorowań na raka piersi. Na 100 000 kobiet diagnozuje się 124 przypadki nowotworu piersi. Częstość występowania raka piersi jest niższa u czarnych kobiet (113 na 100 000 kobiet) czy latynosek (90 na 100 000 kobiet).

Waga

Przyrost masy ciała i otyłość są związane ze zwiększonym ryzykiem raka piersi u kobiet po menopauzie. Wyższy wskaźnik masy ciała (BMI) wiąże się z mniejszym ryzykiem raka piersi u kobiet przed menopauzą, chociaż mechanizm tego związku nie jest do końca jasny.

Wysoki wzrost

Wysoki wzrost wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi. W niektórych badaniach stwierdza się, że kobiety, które miały co najmniej 175 cm wzrostu, były bardziej narażone na raka piersi w porównaniu z kobietami o wzroście poniżej 160 cm.

Łagodna choroba piersi

U kobiet mogą wystąpić nieprawidłowe wyniki badań piersi, które nie oznaczają nowotworu. Te nieprawidłowości mogą rozwinąć się z powodu nadmiernego wzrostu gruczołowej tkanki piersi (znanej również jako zmiany proliferacyjne) lub mogą obejmować wzrost tkanki włóknistej, powiększenie przewodów lub tworzenie się torbieli (znane jako zmiany nieproliferacyjne). Kobiety ze zmianami proliferacyjnymi piersi w wywiadzie mają zwiększone ryzyko raka piersi, zwłaszcza jeśli komórki wyglądają nieprawidłowo.

Gęstość piersi w mammografii

Kobiety, których mammografia pokazuje wiele gęstych obszarów, mają zwiększone ryzyko raka piersi w porównaniu z kobietami, których mammografia ujawnia głównie tkankę tłuszczową.

Historia raka piersi u pacjentki

Kobiety, które miały już raka jednej piersi, mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka drugiej piersi.

Środki antykoncepcyjne 

Wiele badań pokazuje, że w przeciwieństwie do doustnych estrogenów i progesteronu stosowanych w hormonalnej terapii menopauzalnej, środki antykoncepcyjne nie mają związku z rakiem piersi.

Historia rodzinna

 Historia rodzinna jest ważnym czynnikiem ryzyka raka piersi. Historię raka piersi u pierwszego stopnia (matki, siostry lub córki) zgłasza około 20% kobiet z rakiem piersi. Ogólnie, mniej niż 10% wszystkich przypadków raka piersi jest związanych z dziedzicznymi mutacjami genetycznymi. W przypadku tej niewielkiej grupy nowotworów piersi spowodowanych mutacjami genów, najczęściej występują geny mutacje genów BRCA1 i BRCA2. W przypadku kobiet z mutacją BRCA1 lub BRCA2, ryzyko zachorowania na raka piersi wynosi od 45 do 70%.

Hormonalna terapia menopauzalna 

Długotrwałe stosowanie doustnej kombinacji estrogenu i progesteronu ​​(np. przez pięć lat lub dłużej) w leczeniu objawów menopauzy u kobiet w wieku od 50 do 79 lat zwiększa ryzyko raka piersi, a także chorób serca, udaru i zakrzepów w nogach. Ryzyko wystąpienia raka piersi w przypadku stosowania samego estrogenu bez progesteronu nie zwiększa się.

Leki wpływające na płodność

Dane na temat związku między ryzykiem raka piersi a lekami wpływającymi na płodność są nadal zróżnicowane i skąpe. Wiele badań pokazuje, że nie ma między nimi istotnego związku. Wydaje się, że zapłodnienie in vitro (IVF) również nie zwiększa ryzyka raka piersi. 

Androgeny

Podwyższony poziom testosteronu u kobiet wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi.

Wiek pojawienia się miesiączki i menopauzy 

Ryzyko raka piersi jest większe u kobiet, które rozpoczęły miesiączkę w młodszym wieku (tj. przed 13 rokiem życia). Ryzyko jest większe także u kobiet, które rozpoczęły menopauzę w starszym wieku. Jest to prawdopodobnie spowodowane dłuższą ogólną ekspozycją na estrogen w życiu kobiety.

Ciąża i karmienie piersią 

Niektóre badania sugerują, że kobiety, które rodziły kilka razy są mniej narażone na rozwój raka piersi w późniejszym okresie życia niż kobiety, które nigdy nie rodziły. Inne badania sugerują, że dotyczy to tylko kobiet, które zaczęły rodzić dzieci w młodszym wieku (tj. przed 35. rokiem życia). Stwierdzono również, że karmienie piersią wiąże się z mniejszym ryzykiem zachorowania na raka piersi. Wydaje się, że działanie ochronne wzrasta wraz z dłuższym okresem karmienia piersią.

Ryzyko zachorowania na raka piersi a styl życia

Zidentyfikowano szereg modyfikowalnych czynników ryzyka, które są związane ze zwiększonym ryzykiem raka piersi. Są to między innymi:

Brak aktywności fizycznej Nie ma bezpośrednich dowodów na to, że brak aktywności wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi. Jednakże, w niektórych badaniach stwierdza się, że ćwiczenia fizyczne chronią przed rakiem piersi zarówno kobiety przed menopauzą, jak i po menopauzie.

Palenie – Zarówno bierne, jak i czynne palenie tytoniu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi, zwłaszcza u kobiet przed menopauzą. Ryzyko to zwiększa się wraz z czasem trwania uzależniania oraz ilością wypalanych papierosów.

Ryzyko zachorowania na raka piersi a dieta

Istnieją doniesienia, że ​​wiele czynników związanych z dietą zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi. Wśród nich wyróżnia się spożycie alkoholu, które ma najsilniejszy związek z zachorowalnością na raka piersi.

Alkohol – Istnieje znaczący związek pomiędzy spożywaniem alkoholu, a zwiększonym ryzykiem raka piersi, które zaczyna się przy spożyciu zaledwie trzech drinków tygodniowo. Ryzyko wzrasta wraz ze wzrostem spożycia alkoholu oraz w połączeniu ze stosowaniem hormonoterapii menopauzalnej. Nie udowodniono różnicy w rodzaju alkoholu (wino w porównaniu z piwem lub innym trunkiem).

Wzorzec żywieniowy – Niektóre badania wykazały, że dieta niskotłuszczowa zmniejsza ryzyko raka piersi. Ponadto dieta bogata w owoce, warzywa, ryby i oliwę z oliwek (często nazywana „dietą śródziemnomorską”) również może zmniejszyć ryzyko raka piersi. Chociaż dowody w tym temacie są ograniczone, ten rodzaj diety ma również inne korzyści zdrowotne.

Czerwone mięso i przetworzone mięso – Istnieją dowody na to, że spożywanie dużej ilości czerwonego lub przetworzonego mięsa może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi.

Wapń / witamina D – Diety ubogie w wapń i witaminę D są związane ze zwiększonym ryzykiem raka piersi u kobiet przed menopauzą, ale nie u kobiet po menopauzie.

Soja / fitoestrogeny – Fitoestrogeny to naturalnie występujące substancje roślinne o budowie chemicznej podobnej do estrogenu. Składają się głównie z izoflawonów (występujących w dużych stężeniach w soi i innych roślinach strączkowych) oraz lignanów (występujących w różnych owocach, warzywach i produktach zbożowych). Istnieją niewielkie dowody na to, że diety bogate w soję zapobiegają rakowi piersi.

Kofeina – Nie udowodniono silnego związku pomiędzy spożyciem kofeiny, a ryzykiem raka piersi.

Ryzyko zachorowania na raka piersi a czynniki środowiskowe

Narażenie na promieniowanie jonizujące – Narażenie na promieniowanie jonizujące klatki piersiowej w młodym wieku, tak jak ma to miejsce w przypadku leczenia niektórych chorób, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi.

Praca na nocną zmianę – Kobiety pracujące w nocy są bardziej narażone na rozwój raka piersi w porównaniu z kobietami, które nie pracują na nocną zmianę. Główny powód tego zjawiska jest nadal badany, ale może być związany z hormonem zwanym melatoniną, który jest wytwarzany w nocy.

Ftalany – Ftalany to chemikalia występujące w materiałach medycznych, pojemnikach na żywność, kosmetykach, zabawkach i lekach. Chociaż badano je pod kątem potencjalnego związku z ryzykiem raka piersi, efekt jest do tej pory niejasny.

Inne czynniki – Wielokrotnie badano związki chloroorganiczne, w tym polichlorowane bifenyle (PCB), dioksyny i pestycydy chloroorganiczne, takie jak dichlorodifenylotrichloroetan (DDT). Związki te są słabymi estrogenami i mogą pozostawać w organizmie przez lata. Jednak nie wykazano związku pomiędzy nimi i zachorowaniem na rakiem piersi. Ponadto, implanty piersi, pola elektromagnetyczne, koce elektryczne i farby do włosów nie są związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka piersi.

Ryzyko zachorowania na raka piersi a stosowane leki

Kilka klas leków może mieć niewielki wpływ na ryzyko zachorowania na raka piersi.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – NLPZ to leki, które obejmują ibuprofen i naproksen. Nie wykazano wpływu pomiędzy tymi lekami a zachorowaniem na raka piersi.

Bisfosfoniany – Doustne bisfosfoniany są rodzajem leków powszechnie stosowanych w leczeniu osteoporozy i kobiet z rakiem piersi. Nie jest jasne, czy ich stosowanie jest prawdziwym czynnikiem chroniącym przed rakiem piersi.

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi?

Zmiany, takie jak rzucenie palenia, ograniczenie spożycia alkoholu i spożywanie większej ilości owoców i warzyw, mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi i prowadzić do innych korzyści zdrowotnych.  W określonych przypadkach, lekarze mogą zalecić przyjmowanie leków lub rozważenie operacji w celu zmniejszenia rozwoju ryzyka raka piersi.

Chociaż mammografia przesiewowa nie zmniejsza ryzyka zachorowania na raka piersi, badania przesiewowe znacznie zmniejszają ryzyko zgonu z powodu raka piersi. Celem badań przesiewowych jest wykrycie raka na wczesnym etapie, kiedy można go leczyć. To kiedy najlepiej rozpocząć badania przesiewowe i jak często je wykonywać, zależy od osobistych czynników ryzyka i preferencji.