Zakrzepica żył głębokich

Co to jest zakrzepica żył głębokich?

Zakrzepica żylna to stan, w którym w żyle tworzy się skrzep krwi (skrzeplina). Ten skrzep może ograniczyć przepływ krwi przez żyłę, powodując obrzęk i ból. Najczęściej zakrzepica żylna występuje w żyłach głębokich nóg, ud lub miednicy. Zakrzepica żył głębokich jest najczęstszym rodzajem zakrzepicy żylnej. Jednak skrzep może powstać w dowolnym miejscu układu żylnego. Jeśli część lub całość skrzepu krwi w żyle oderwie się od miejsca, w którym powstał, może przejść przez układ żylny. Jest to zator. Jeśli zator osadza się w płucach, nazywa się to zatorowością płucną (PE). Jest to poważny stan, który może prowadzić nawet do zgonu. W większości przypadków PE powstaje, gdy część DVT zrywa się i osadza w płucach. Termin żylna choroba zakrzepowo-zatorowa odnosi się zarówno do DVT, jak i PE. W tym artykule znajdziesz informacje na temat czynników ryzyka, objawów przedmiotowych i podmiotowych, procesu diagnostycznego i leczenia zakrzepicy żył głębokich.

Zakrzepica żył głębokich- Jakie są czynniki ryzyka zachorowania?

Istnieje kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich. Jeśli dana osoba ma zakrzepicę żył głębokich i nie jest znana jej przyczyna ani pacjent nie przeszedł niedawno operacji, urazu nogi lub unieruchomienia, które mogły spowodować zakrzepicę żył głębokich, możliwe jest, że przyczyną jest choroba dziedziczna. Jest to szczególnie częste w przypadku osób, których członek rodziny również doświadczył zakrzepicy żył głębokich lub zatorowości płucnej. W takich przypadkach może być zalecane wykonanie badań na wrodzoną trombofilię (problem genetyczny, który powoduje, że krew tworzy nieprawidłowe skrzepy łatwiej niż zwykle). Jednak wykrycie wrodzonej trombofilii często nie zmienia sposobu leczenia zakrzepicy przez lekarzy i może nie zwiększać ryzyka wystąpienia kolejnego zakrzepu w przyszłości. Dlatego, nie zawsze jest konieczne lub pomocne badanie w kierunku wrodzonej trombofilii. 

Choroby lub leki

Niektóre schorzenia i leki zwiększają ryzyko powstania zakrzepów krwi. Należą do nich: 

• Rak,
• Unieruchomienie (np. z powodu hospitalizacji, powrotu do zdrowia po urazie, leżeniu w łóżku lub paraliżu),
• Poprzednie incydenty zakrzepowo-zatorowe,
• Starszy wiek, zwłaszcza wiek powyżej 65 lat,
• Otyłość,
• Ciąża,
• Niektóre leki (np. tabletki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, tamoksyfen, talidomid, erytropoetyna). Ryzyko powstania zakrzepów krwi jest dodatkowo zwiększone u osób, które stosują jeden z tych leków, a także mają inne czynniki ryzyka,
• Palenie,
• Niewydolność serca,
• Problemy z nerkami, takie jak zespół nerczycowy.

Nowotwór

Osoby, które przechodzą leczenie nowotworu (np. chemioterapią lub radioterapią) lub mają raka, który jest zaawansowany i nieleczony, są szczególnie narażone na rozwój zakrzepicy i zatorowości płucnej.

Zabiegi chirurgiczne i związane z nimi schorzenia

Zabiegi chirurgiczne, zwłaszcza obejmujące biodro, miednicę lub kolano, zwiększają ryzyko powstania zakrzepów krwi. W okresie rekonwalescencji, przedłużona bezczynność może również zwiększać ryzyko powstania zakrzepów krwi. Poniżej omówiono środki zmniejszające ryzyko zakrzepów krwi.

Dziedziczna trombofilia

 Dziedziczna trombofilia odnosi się do problemu genetycznego, który powoduje, że krew tworzy nieprawidłowe skrzepy łatwiej niż normalnie. W zależności od rodzaju problemu genetycznego, w proces krzepnięcia krwi mogą być zaangażowane różne czynniki. U osób, u których zdiagnozowano żylną chorobę zakrzepowo-zatorową, czasami stwierdza się wrodzoną trombofilię. Przykłady wrodzonej trombofilii obejmują czynnik V Leiden, mutację genu protrombiny oraz niedobory naturalnie występujących czynników rozrzedzających krew (antytrombina, białko C i białko S). 

Nabyta trombofilia

 Niektóre rodzaje trombofilii nie są dziedziczone, ale nadal mogą zwiększać ryzyko powstania zakrzepów krwi. Przykłady obejumją:

• Pewne choroby krwi, takie jak czerwienica prawdziwa lub trombocytoza samoistna,
• Przeciwciała antyfosfolipidowe (przeciwciała we krwi, które mogą wpływać na proces krzepnięcia),
• Podwyższony poziom jednego lub więcej czynników odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi, takich jak czynnik VIII, które zwiększają ryzyko powstania zakrzepów.

Jakie objawy wywołuje zakrzepica żył głębokich?

Objawy przedmiotowe i podmiotowe zakrzepicy żył głębokich są nieswoiste i mogą być spowodowane przez sam skrzep lub mogą być związane z innym stanem. Mogą być potrzebne badania obrazowe, aby rozróżnić, czy obecny jest skrzep lub czy objawy przedmiotowe i podmiotowe są spowodowane innym stanem.

Zakrzepica żył głębokich

Klasyczne objawy obejmują obrzęk, ból, ciepło i wrażliwość na dotyk oraz zaczerwienienie w zajętej nodze. 

Powierzchowne zapalenie żył

Powierzchowne zapalenie żył powoduje ból, tkliwość, napięcie lub zaczerwienienie żył z powodu zapalenia, infekcji lub zakrzepów krwi (skrzepliny). Najczęściej występuje w wewnętrznej części podudzi. Ten rodzaj różni się od zakrzepicy żył głębokich, ponieważ dotknięte chorobą żyły znajdują się blisko powierzchni skóry i skrzepy nie mogą oderwać się, przejść do płuc i spowodować zatoru.

Jak zdiagnozować zakrzepicę żył głębokich?

Jeśli Twoja historia, objawy i badanie fizykalne sugerują, że masz zakrzepicę, lekarz zleci odpowiednie badania aby potwierdzić lub wykluczyć tą diagnozę. Badania mogą obejmować badanie krwi zwane D-dimerami, ultrasonografię żył nóg lub inne badania obrazowe. Jeśli osoba z zakrzepicą ma również objawy przedmiotowe lub podmiotowe zatorowości płucnej,

Testy diagnostyczne D-dimer – D-dimer to substancja we krwi, która często wzrasta u osób z zakrzepicą oraz zatorowością. Testowanie D-dimerów jest czasami przydatne u pacjentów z podejrzeniem wyżej wymienionych chorób. Jeśli wynik testu D-dimerów jest ujemny i na podstawie wywiadu i badania fizykalnego nie podejrzewa się zakrzepicy lub zatorowości, prawdopodobieństwo wystąpienia tych chorób jest niewielkie i dalsze badania diagnostyczne mogą nie być potrzebne. 

Ultrasonografia – Ultrasonografia (w tym przypadku uciskowa) wykorzystuje fale dźwiękowe do generowania obrazów struktur wewnątrz nogi. W przypadku tego typu badania, kładziesz się na plecach, a następnie na brzuchu, a lekarz przykłada głowicę do nogi. W większości przypadków, ultrasonografia jest badaniem z wyboru dla pacjentów z podejrzeniem zakrzepicy żył głębokich. 

Inne badania obrazowe – Chociaż nie są już szeroko stosowane w diagnostyce, w niektórych przypadkach (na przykład, jeśli z jakiegoś powodu nie jest możliwe wykonanie ultrasonografii) można wykonać inne badanie obrazowe. Należą do nich rezonans magnetyczny (który wykorzystuje silny magnes do tworzenia szczegółowych obrazów wnętrza ciała) i tomografia komputerowa (TK). Flebografia kontrastowa (która polega na wstrzyknięciu barwnika do żyły, a następnie wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego) prawie nigdy nie jest już wykonywana.

Znalezienie przyczyny zakrzepu krwi – Po potwierdzeniu obecności zakrzepicy lub zatorowości, lekarz będzie chciał wiedzieć, co go spowodowało. W wielu przypadkach, istnieją oczywiste czynniki ryzyka, takie jak niedawna operacja lub unieruchomienie. Jeżeli przypadkach, lekarz spróbuje ustalić przyczynę na innym tle.

Zakrzepica żył głębokich – Jak ja leczyć?

Głównym celem leczenia zakrzepicy jest zapobieganie zatorowi płucnemu. Inne cele leczenia obejmują zapobieganie powiększania się skrzepu, zapobieganie tworzenia się nowych skrzepów krwi i zapobieganie długotrwałym powikłaniom. Leczenie zakrzepicy i zatorowości płucnej jest podobne. W obu przypadkach, podstawowym podejściem jest antykoagulacja. Inne dostępne metody leczenia, które mogą być stosowane w określonych sytuacjach, obejmują terapię trombolityczną lub umieszczenie filtra w głównym naczyniu krwionośnym (żyła główna dolna).

Antykoagulanty

Leki przeciwzakrzepowe to leki powszechnie nazywane lekami rozrzedzającymi krew. W rzeczywistości, nie rozpuszczają skrzepu, ale raczej pomagają zapobiegać tworzeniu się nowych skrzepów krwi. Istnieje kilka różnych leków, które można podawać po rozpoznaniu zakrzepicy żył głębokich (określane są jako „wstępna antykoagulacja”), w tym:

• Bezpośrednie doustne antykoagulanty – Są one dostępne w postaci tabletek i obejmują apiksaban, dabigatran, edoksaban.
• Heparyna drobnocząsteczkowa podawana w zastrzyku podskórnym – Opcje obejmują dalteparynę, enoksaparynę i tinzaparynę.
• Fondaparynuks również jest podawany w zastrzyku.
• Niefrakcjonowana heparyna, która jest podawana dożylnie lub jako zastrzyk podskórny – Może to być preferowany wybór w pewnych okolicznościach, na przykład gdy dana osoba wymaga dializy z powodu niewydolności nerek.

Początkowa terapia przeciwzakrzepowa obejmuje zwykle od 5 do 10 dni leczenia heparyną drobnocząsteczkową, heparyną niefrakcjonowaną lub fondaparynuksem. Następnie, długoterminowe leczenie przeciwzakrzepowe jest kontynuowane przez 3 do 12 miesięcy. Bezpośrednie doustne antykoagulanty są również opcją dla długoterminowej antykoagulacji. Te tabletki obejmują rywaroksaban, apiksaban, dabigatran i edoksaban. Zaletą rozpoczęcia leczenia za pomocą antykoagulantów jest to, że niektóre z nich (apiksaban, rywaroksaban) można rozpocząć natychmiast po zdiagnozowaniu zakrzepu, bez konieczności stosowania przez pierwsze 5–10 dni leku rozcieńczającego krew w zastrzyku.

W niektórych sytuacjach, zamiast antykoagulantów można podać inny lek doustny zwany warfaryną. Jeśli zażywasz warfarynę, musisz regularnie wykonywać badania krwi, aby monitorować działanie rozrzedzające krew warfaryny i upewnić się, że przyjmujesz właściwą dawkę leku. Nie jest to konieczne w przypadku pacjentów poddawanych doustnej terapii antykoagulantami. Rzadziej, osoba, która nie przyjmuje warfaryny lub innych leków doustnych, zamiast tego przyjmuje zastrzyki (raz lub dwa razy dziennie) heparyny lub fondaparynuksu przez cały okres leczenia.  Wybór leczenia zależy od wielu czynników, w tym od Twoich preferencji, zaleceń lekarza opartych na Twojej sytuacji i historii medycznej oraz od kosztów.

Czas trwania leczenia

Leczenie przeciwzakrzepowe jest zalecane przez minimum trzy miesiące u pacjenta z zakrzepicą żył głębokich.

Jeśli dotyczy Cię odwracalny czynnik ryzyka przyczyniający się do zakrzepicy żył głębokich, taki jak uraz, operacja lub leżenie w łóżku przez dłuższy czas, prawdopodobnie lekarz wybierze terapię antykoagulantem tylko przez trzy miesiące lub do czasu ustąpienia czynnika ryzyka.

Specjaliści sugerują, że osoby z zakrzepicą, gdzie czynnik ryzyka jest nieznany, mogą wymagać leczenia antykoagulantem przez czas nieokreślony. Jeśli dotyczy Cię ta sytuacja, po trzech miesiącach leczenia należy omówić z lekarzem wady i zalety leczenia. Jeśli zostanie podjęta decyzja o kontynuacji leczenia przeciwzakrzepowego, lekarz będzie kontynuował regularną ocenę. Niektórzy ludzie wolą kontynuować leczenie przeciwzakrzepowe, co może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem krwawienia. Inni wolą w pewnym momencie odstawić antykoagulant, co może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem nawrotu zakrzepicy.

Większość ekspertów zaleca kontynuowanie leczenia przeciwzakrzepowego przez czas nieokreślony u osób z dwoma lub więcej epizodami zakrzepicy żylnej. Podobnie jest  jeśli utrzymuje się czynnik ryzyka zakrzepicy (np. zespół antyfosfolipidowy, nowotwór).

Chodzenie podczas leczenia zakrzepicy żył głębokich

Po rozpoczęciu przyjmowania leku przeciwzakrzepowego i opanowaniu objawów (takich jak ból i obrzęk) zdecydowanie zaleca się wstawanie i okresowe chodzenie. Badania pokazują, że nie ma zwiększonego ryzyka powikłań  u osób, które chodzą. Chodzenie może w rzeczywistości pomóc w szybszej poprawie samopoczucia. 

Terapia trombolityczna

W niektórych przypadkach groźnych dla zdrowi lub życia, lekarz zaleci dożylny lek rozpuszczający skrzepy krwi. Nazywa się to terapią trombolityczną. Terapia ta jest zarezerwowana dla osób, u których występują poważne powikłania związane z zakrzepicą żył głębokich lub zatorowością płucną. Leczenie jest ważne także u pacjentów u których występuje niskie ryzyko poważnego krwawienia będącego skutkiem ubocznym terapii. Odpowiedź na terapię trombolityczną jest najlepsza, gdy między rozpoznaniem a rozpoczęciem leczenia trombolitycznego jest krótki okres czasu. 

Filtr do żyły głównej dolnej

Filtr żyły głównej dolnej (IVC) to urządzenie, które blokuje krążenie skrzepów w krwiobiegu. Urządzenie umieszcza się w żyle głównej dolnej (dużej żyle prowadzącej od dolnej części ciała do serca). Filtr IVC jest zwykle wprowadzany przez małe nacięcie w żyle znajdującej się w nodze, z zastosowaniem miejscowego środka znieczulającego. U osób z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową, które nie mogą stosować antykoagulantów ze względu na bardzo duże ryzyko krwawienia, można zalecić stosowanie filtra IVC. Jednak w dłuższej perspektywie, filtry IVC mogą faktycznie zwiększać ryzyko powstania zakrzepów krwi.

Zakrzepica żył głębokich – Jak jej zapobiegać?

Osoby z nowotworem

W wybranych sytuacjach, u osób poddawanych leczeniu nowotworu z wysokim ryzykiem zakrzepicy żył głębokich (np. osoby z rakiem trzustki otrzymujące chemioterapię) można rozważyć stosowanie leków przeciwzakrzepowych, w celu zapobiegania wystąpieniu zakrzepicy.

Podczas hospitalizacji

Niektórym osobom przebywającym w szpitalu z powodu operacji (zwłaszcza operacji kości lub stawów i nowotworu) lub z powodu poważnej choroby medycznej można podawać leki przeciwzakrzepowe, w celu zmniejszenia ryzyka zakrzepów krwi. Leki przeciwzakrzepowe można również podawać kobietom z grupy wysokiego ryzyka zakrzepicy żylnej w czasie ciąży i po ciąży. U osób hospitalizowanych z umiarkowanym do niskiego ryzyka tworzenia zakrzepów krwi, można zastosować inne środki zapobiegawcze. Na przykład, niektórzy ludzie po zabiegu otrzymują urządzenia uciskowe. Urządzenia te są noszone wokół nóg w trakcie i bezpośrednio po zabiegu i okresowo wypełniane powietrzem. Sprzęty te wywierają delikatny nacisk, aby poprawić krążenie i zapobiegać zakrzepom. Mogą być również zalecane pończochy uciskowe. We wszystkich przypadkach, chodzenie tak szybko, jak to możliwe po operacji, może zmniejszyć ryzyko zakrzepów krwi. Może to również zmniejszyć ryzyko przewlekłego obrzęku nóg spowodowanego zakrzepicą (znanego również jako zespół pozakrzepowy). 

Długie podróże

Wydłużenie podróży (na przykład lot samolotem lub podróż samochodem trwająca dłużej niż pięć godzin) wydaje się zwiększać ryzyko powstania zakrzepów krwi, chociaż ryzyko to jest bardzo małe.

Szczególne środki ostrożności dla osób z zakrzepicą żył głębokich

Ryzyko wystąpienia kolejnego zakrzepu

Osoby leczone z powodu zakrzepicy żylnej są narażone na zwiększone ryzyko wystąpienia kolejnego zakrzepu krwi, chociaż ryzyko to jest znacznie mniejsze, gdy stosuje się antykoagulant. Uważaj na nowo pojawiający się ból nóg, obrzęk lub zaczerwienienie. Jeśli wystąpi którykolwiek z tych objawów, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Inne objawy mogą wskazywać, że skrzep w nodze oderwał się i przeszedł do płuc, powodując zatorowość płucną. Mogą to być:

• Nowy ból w klatce piersiowej z trudnościami w oddychaniu,
• Przyspieszone tętno, uczucie oszołomienia lub zawroty głowy.

Zatorowość płucna może zagrażać życiu i wymaga natychmiastowej pomocy. Jeśli masz powyższe objawy, natychmiast wezwij pomoc.

Ryzyko krwawienia

Leki przeciwzakrzepowe, takie jak heparyna i warfaryna, mogą powodować poważne skutki uboczne i należy je przyjmować zgodnie z zaleceniami. W przypadku zapomnienia lub pominięcia dawki, należy skontaktować się z lekarzem lub przychodnią, w celu uzyskania porady. Nie należy próbować samodzielnie przyjmować dodatkowej dawki ani zmieniać dawki, chyba że wyraźnie zaleci to lekarz.

Ryzyko krwawienia jest większe podczas przyjmowania leków przeciwzakrzepowych. Krwawienie może rozwinąć się w wielu obszarach, takich jak nos lub dziąsła, nadmierne krwawienie miesiączkowe u kobiet, krwawienie z moczem lub kałem, krwawienie lub nadmierne siniaki na skórze lub wymioty, które są jaskrawoczerwone lub wyglądają jak fusy z kawy. W niektórych przypadkach, jeśli wystąpi krwawienie wewnętrzne, możesz nie zauważyć tego od razu. Krwawienie wewnątrz ciała może spowodować omdlenie lub ból pleców albo brzucha. Jeśli masz te objawy, natychmiast skontaktuj się z lekarzem. Ważne jest również, aby natychmiast zadzwonić do lekarza, jeśli masz uraz, który może spowodować wewnętrzne krwawienie, taki jak upadek lub wypadek samochodowy.

Niektóre proste modyfikacje mogą zmniejszyć ryzyko krwawienia.

• Używaj miękkiej szczoteczki do zębów,
• Gol się raczej elektryczną maszynką do golenia niż ostrzem,
• Zachowaj ostrożność podczas obchodzenia się z ostrymi przedmiotami (maszynką do golenia, nożem),
• Unikaj czynności, które mogą spowodować obrażenia (np. sporty kontaktowe),
• Podczas aktywności fizycznej używaj odpowiedniego sprzętu ochronnego (np. kasku, ochraniaczy),
• Unikaj aspiryny lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), na przykład ibuprofenu i naproksenu, chyba że lekarz zaleci ich przyjmowanie. Inne leki przeciwbólowe dostępne bez recepty, takie jak paracetamol, mogą być bezpieczną alternatywą.

Noś tabliczkę ostrzegawczą

Podczas przyjmowania antykoagulantów noś bransoletkę medyczną, naszyjnik lub podobną etykietę ostrzegawczą, która zawsze zawiera nazwę leku przeciwzakrzepowego, który stosujesz. Jeśli nagle będziesz potrzebować leczenia i nie będziesz w stanie wyjaśnić swojego stanu, etykieta ostrzeże ratowników medycznych, że stosujesz antykoagulant i istnieje ryzyko nadmiernego krwawienia. Etykieta ostrzegawcza powinna zawierać listę twoich schorzeń, a także nazwisko i numer telefonu osoby kontaktowej w nagłych wypadkach.