Odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia

Odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia

Pirofosforan to substancja chemiczna, którą każdy ma w organizmie. Substancja jest ważna dla zdrowego funkcjonowania tkanek łącznych, takich jak kości, chrząstki i stawy. Jednak w niektórych przypadkach, nadmiar pirofosforanu tworzy kompleksy z wapniem, tworząc mikroskopijne kryształy pirofosforanu wapnia, które odkładają się szczególnie w tkankach stawów. Kryształy czasami nie powodują objawów. Nazywa się to bezobjawową chorobą odkładania pirofosforanu wapnia. W innych przypadkach, kryształy mogą powodować ostre lub bardziej przewlekłe (długotrwałe) zapalenie lub degenerację zajętych tkanek. Przeczytaj artykuł i dowiedz się jakie objawy wywołuje odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia, jak zdiagnozować i leczyć chorobę.

Odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia – Jakie rodzaje choroby wyróżniamy?

Choroba odkładania pirofosforanu wapnia może mieć kilka różnych postaci. Kilka rodzajów choroby to:

• Bezobjawowa choroba, w której dana osoba nie ma żadnych objawów, ale w badaniach obrazowych, takich jak prześwietlenie, można zobaczyć kryształy,
• Ostre krystaliczne zapalenie stawów pirofosforanu wapnia, dawniej zwane dną rzekomą,
• Przewlekłe krystaliczne zapalenie stawów,
• Choroba zwyrodnieniowa stawów,
• Poważne zwyrodnienie stawów,
• Zajęcie kręgosłupa.

Ostre krystaliczne zapalenie stawów (dna rzekoma)

Ostre krystaliczne zapalenie stawów było pierwszym szeroko rozpoznanym typem choroby odkładania kryształów pirofosforanu wapnia. Choroba dotyczy nagłych napadów bólu stawów, obrzęku, ciepła i trudności w używaniu dotkniętego stawu. Atak może trwać kilka dni lub nawet tygodni. U ponad połowy osób z ostrym krystalicznym zapaleniem stawów, choroba dotyczy kolana. Jednakże, zaburzenie może również wpływać na kostki, stopy, ramiona, łokcie, nadgarstki lub dłonie.  Ten stan jest również nazywany dną rzekomą, ponieważ objawy ostrego krystalicznego zapalenia stawów są bardzo podobne do objawów dny moczanowej, zapalenia stawów spowodowanego raczej przez kryształy moczanu (kwasu moczowego) niż kryształy pirofosforanu wapnia. Te dwa zaburzenia mogą powodować podobne objawy, a pacjenci z dną rzekomą są leczeni nieco inaczej niż pacjenci z dną moczanową.

Przewlekłe krystaliczne zapalenie stawów

Niektóre chore osoby mają jednocześnie zajęty więcej niż jeden staw. Występują sztywność, ból i obrzęk wielu stawów, który może utrzymywać się od tygodni do miesięcy. Schemat zajętych stawów jest podobny do tych związanych z ostrym krystalicznym zapaleniem stawów.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia może również wystąpić w stawie z chorobą zwyrodnieniową stawów, w którym dochodzi do zużycia chrząstki. Jest to szczególnie częste w stawach biodrowych i kolanowych.

Ciężkie zwyrodnienie stawów i zajęcie kręgosłupa

Choroba odkładania kryształów pirofosforanu wapnia może z czasem prowadzić do poważnych problemów, takich jak zwyrodnienie (rozpad) chrząstki. Kiedy kryształy tworzą się w kręgosłupie i wokół niego, może to również prowadzić do bólu pleców i sztywności, a czasami ucisku rdzenia kręgowego lub otaczających nerwów. To jednak zdarza się rzadko.

Odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia a czynniki ryzyka choroby

Objawy choroby związane z odkładaniem pirofosforanu wapnia pojawiają się u niektórych, ale nie u wszystkich osób, w odpowiedzi na odkładanie się kryształów w stawach. Kryształy najpierw rozwijają się w chrząstce stawowej i ostatecznie przemieszczają się do wyściółki stawu (zwanej również mazią mazią) lub do płynu stawowego. Tam mogą powodować stan zapalny z towarzyszącym bólem, obrzękiem i niepełnosprawnością w dotkniętym stawie. U większości osób z chorobą, nie wiadomo dokładnie, dlaczego kryształy tworzą się i odkładają w stawach. Niektórzy ludzie, szczególnie osoby starsze, mają kryształy w stawach, ale nigdy nie doświadczają objawów ostrego zapalenia stawów. Chondrokalcynoza występuje nawet u 50% osób w wieku 90 lat, często bez objawów lub z niewielkimi objawami. Oprócz starszego wieku, istnieje kilka innych czynników, które zwiększają ryzyko gromadzenia się kryształów pirofosforanu wapnia w stawach, w tym:

Urazy stawów

Osoby, które wcześniej doznały poważnego urazu lub operacji stawu, mają zwiększone ryzyko rozwoju złogów kryształów pirofosforanu wapnia.

Genetyka

Ludzie mogą dziedziczyć predyspozycje do odkładania się kryształów (tzw. rodzinna chondrokalcynoza. U tych osób, prawdopodobieństwo wystąpienia ostrego krystalicznego zapalenia stawów lub innych cech choroby jest większe, niż u pacjentów ze sporadyczną chorobą.

Nadmiar żelaza

Osoby z chorobą genetyczną zwaną hemochromatozą, która powoduje, że organizm gromadzi nadmiar żelaza, są narażone na zwiększone ryzyko rozwoju złogów kryształów pirofosforanu wapnia.

Inne pokrewne zaburzenia

Z chorobą jest związanych kilka innych chorób metabolicznych lub zaburzeń gruczołów dokrewnych. Należą do nich: nadczynność przytarczyc, hipofosfatazja (dziedziczne zaburzenie metaboliczne kości), hipomagnezemia (niski poziom magnezu we krwi), zespół Gitelmana (dziedziczna choroba nerek) i prawdopodobnie inne choroby.

Jak zdiagnozować odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia?

Lekarz może potwierdzić lub wykluczyć rozpoznanie choroby związanej z odkładaniem pirofosforanu wapnia, wykonując różne badanie i testy. U wielu pacjentów pobiera się próbkę płynu stawowego w celu ustalenia, czy w płynie znajdują się kryształy pirofosforanu wapnia. Badanie wykonuje się także w celu wykluczenia zapalenia stawów spowodowanego innymi przyczynami, takimi jak dna moczanowa lub zakażenie stawów. 

Analiza płynu maziowego – Płyn maziowy jest pobierany w warunkach jałowych przez igłę wprowadzoną do chorego stawu. Płyn jest następnie analizowany w celu określenia, czy obecne są kryształy lub infekcja. Obecność kryształów CPP u pacjenta z bólem stawów i zapaleniem pozwala na rozpoznanie ostrego krystalicznego zapalenia stawów. 

Badania obrazowe – Lekarz może zbadać bolesny staw lub inne często zajęte chorobą stawy, wykonując zdjęcia rentgenowskie lub inne badania obrazowe. Zdjęcia rentgenowskie mogą ujawnić złogi kryształów zawierające wapń w chrząstce, czyli stan znany jako chondrokalcynoza. Ultrasonografia (badanie USG) zajętych stawów jest kolejną metodą obrazowania, która jest coraz częściej stosowana do ustalenia lub potwierdzenia diagnozy choroby odkładania kryształów pirofosforanu wapnia lub do skierowania na badanie aspiracji mazi stawowej (nakłucie stawu), w celu uzyskania materiału do analizy.

Czy odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia powoduje powikłania?

Choroba odkładania się kryształów pirofosforanu wapnia może prowadzić do szybko postępującej choroby zwyrodnieniowej stawów, spowodowanej zużyciem chrząstki stawowej, torbieli kości lub ostrogi, a nawet złamań. Zmiany te mogą wystąpić w stawach zwykle niezwiązanych z chorobą zwyrodnieniową stawów, takich jak kostki i nadgarstki. Chociaż leczenie epizodów ostrego krystalicznego zapalenia stawów może skrócić atak, leczenie może nie zmniejszyć ryzyka rozwoju bardziej przewlekłego zapalenia stawów, które w większości przypadków przypomina chorobę zwyrodnieniową stawów. Leczenie tego typu przewlekłego zapalenia stawów jest podobne do leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów.

Jak leczyć odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia?

Nie ma metody, która całkowicie usuwa lub zapobiega tworzeniu się kryształów pirofosforanu wapnia. Jednak ból i obrzęk stawów na ogół ustępują po leczeniu, w tym:

Aspiracja i/lub zastrzyk w staw

Lekarz może wprowadzić igłę do chorego stawu, aby usunąć nagromadzony płyn i kryształy. Może to pomóc złagodzić ciśnienie i ból. Wstrzyknięcie glikokortykoidów do stawu może złagodzić towarzyszące zapalenie stawów.

Leki doustne

Jeśli jeden lub dwa stawy są dotknięte chorobą, lekarz może zalecić aspirację i/lub zatsryk. Jednakże, jeśli atak dotyczy więcej niż dwóch stawów, lekarz prawdopodobnie wynierze inne rozwiąznaie. W takim przypadku, lekarz może przepisać lek doustny, taki jak niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ), doustny glikokortykoid lub kolchicyna. Przyjmowanie NLPZ, takich jak ibuprofen lub naproksen, może pomóc złagodzić objawy bólu i zapalenia. Tabletki na receptę (w przeciwieństwie do tabletek dostępnych bez recepty) mogą sprawić, że wygodniej będzie przyjmować stosunkowo duże dawki NLPZ, które są potrzebne do opanowania ataku. Leczenie ostrego ataku krystalicznego zapalenia stawów CPP doustnymi lekami przeciwzapalnymi jest zwykle kontynuowane tylko do ustąpienia ataku.

Unieruchomienie stawów

Pacjentom można zalecić unikanie obciążania stawów (chodzenia lub biegania, jeśli zajęte są nogi lub stopy). Co więcej, unikanie nadmiernego ruchu i ograniczenie aktywności przez pewien czas może być wskazane, aby zminimalizować ból i obrzęk. W niektórych przypadkach, lekarz może zalecić tymczasową szynę, aby ograniczyć ruchy stawów.

Leczenie stanów pokrewnych

Jeśli złogi kryształów są spowodowane odrębnym zaburzeniem, stan ten może wymagać osobnego leczenia. Jednakże, może to nie wpływać na przebieg choroby stawów związanej z kryształami pirofosforanu wapnia.

Odkładanie kryształów pirofosforanu wapnia – Czy można zapobiec chorobie?

Pacjentom, u których często występują epizody ostrego zapalenia stawów wywołanego przez kryształy pirofosforanu wapnia, lekarz może przepisać codzienne przyjmowanie kolchicyny. Stosowanie tego leku, który jest również często stosowany w leczeniu dny moczanowej lub jej zapobieganiu, może zmniejszyć liczbę ostrych ataków. Korzyści i zagrożenia związane z leczeniem zapobiegawczym należy omówić z lekarzem.