Urazy głowy u dzieci i nastolatków

Urazy głowy u dzieci i nastolatków

Urazy głowy u dzieci i nastolatków występują powszechnie. Większość urazów głowy jest łagodna i nie wiąże się z urazem mózgu ani długotrwałymi powikłaniami. Bardzo rzadko u dzieci z poważniejszymi obrażeniami mogą wystąpić poważne komplikacje, na przykład uraz mózgu lub krwawienie. Rodzice dziecka lub nastolatka z urazem głowy powinni współpracować z lekarzem swojego, aby określić, czy dziecko wymaga oceny, jak monitorować oznaki lub objawy pogorszenia i aby opracować plan minimalizacji ryzyka przyszłych obrażeń.

Upadki są najczęstszą przyczyną drobnych urazów głowy u dzieci i młodzieży, a następnie wypadki samochodowe, piesze i rowerowe, urazy sportowe i znęcanie się nad dziećmi. Ryzyko uszkodzenia mózgu zmienia się w zależności od stopnia urazu. Obrażenia wywołane małą siłą (np. upadki, uderzenie z małą prędkością lub miękkim przedmiotem, takim jak zabawka lub piłka) niosą niskie ryzyko uszkodzenia mózgu. Dla porównania, incydenty, które wiążą się z wyższym ryzykiem uszkodzenia mózgu, obejmują:

• Wypadki samochodowe przy dużych prędkościach,
• Upadki z dużych wysokości,
• Uderzenie z dużą prędkością, ciężkim lub ostrym przedmiotem,
• Zadane obrażenia, takie jak energiczne potrząsanie, zazwyczaj powodują poważne obrażenia.

Jak objawiają się urazy głowy u dzieci i nastolatków?

Zachowanie dziecka i objawy po urazie głowy zależą od rodzaju i rozległości urazu. Najczęstsze oznaki i objawy to:

• Obrzęk skóry głowy – Obrzęk skóry głowy jest powszechny, ponieważ w skórze głowy znajduje się wiele naczyń krwionośnych. Jeśli skóra nie jest pęknięta, często pojawia się duży guzek w wyniku krwawienia lub obrzęku pod skórą.
• Utrata przytomności – Tylko około 5% dzieci i młodzieży z lekkim urazem głowy traci przytomność, zwykle tylko na krótki okres (mniej niż minutę).
• Ból głowy – Ból głowy występuje u około 45% dzieci i młodzieży po urazie głowy. U dzieci, które są zbyt małe by mówić, drażliwość może wskazywać na ból głowy lub inny dyskomfort.
• Wymioty – Około 10% dzieci i nastolatków ma co najmniej jeden epizod wymiotów po urazie głowy. Dzieci, które wymiotują po urazie głowy, niekoniecznie mają poważne uszkodzenie mózgu.
• Napady drgawkowe – Mniej niż jeden procent dzieci i młodzieży ma napady natychmiast po urazie głowy. Niektóre z tych dzieci ma poważne obrażenia głowy. W tej sytuacji, zwykle zaleca się wykonanie tomografii komputerowej głowy.
• Wstrząs mózgu – Termin wstrząs mózgu jest używany do opisania łagodnej postaci urazowego uszkodzenia mózgu. Typowe objawy wstrząsu mózgu obejmują dezorientację, amnezję (niemożność zapamiętania wydarzeń w czasie urazu), ból głowy, wymioty i zawroty głowy. Utrata przytomności może wystąpić, ale jest rzadkością i występuje u około 10% młodych sportowców z wstrząsami mózgu.

Jak zdiagnozować urazy głowy u dzieci i nastolatków?

Wielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko potrzebuje pomocy medycznej po urazie głowy. Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca, aby rodzice skontaktowali się z lekarzem, w celu uzyskania porady w przypadku incydentu większego niż lekkie uderzenie w głowę. Dzieci z którymkolwiek z poniższych objawów powinny zostać ocenione przez lekarza, ponieważ objawy te mogą wskazywać na większe ryzyko powikłań. W zależności od konkretnych okoliczności, można to zrobić w gabinecie pediatry lub na oddziale ratunkowym:

• Dziecko ma nawracające wymioty,
• Pojawiają się napady drgawek,
• Dziecko traci przytomność po urazie,
• U dziecka wystąpił silny ból głowy lub ból nasilający się z czasem,
• Jeśli nastąpią zmiany w zachowaniu dziecka (np. apatia, trudności z wybudzeniem, skrajna drażliwość lub inne niecodzienne zachowania),
• Dziecko potyka się, ma trudności z chodzeniem, jest niezdarne lub ma problemy z koordynacją,
• Nastolatek lub dziecko jest zdezorientowane lub ma niewyraźną mowę,
• Jeśli dziecko ma zawroty głowy, które nie ustępują lub powtarzają się wielokrotnie,
• Krew lub wodnisty płyn wycieka z nosa lub uszu,
• Jeśli dziecko ma mniej niż sześć miesięcy,
• Skaleczenie nie przestaje krwawić po wywieraniu nacisku przez 10 minut,
• Dziecko spadło z wysokości, zostało uderzone przedmiotem z dużą prędkością lub uderzone z dużą siłą,
• Jeżeli rodzic, opiekun jest zaniepokojony zachowaniem dziecka.

Celem oceny jest określenie, czy doszło do poważnego uszkodzenia mózgu. Ocena może również określić, czy dziecko wymaga natychmiastowego leczenia, dokładnej obserwacji lub dalszych badań (np. tomografii komputerowej głowy). 

Historia medyczna i badanie fizykalne

Rodzice powinni spróbować opisać, jak doszło do urazu, jeśli to możliwe, w tym, co dziecko robiło przed urazem i jak zareagowało po urazie. Jeśli istnieje jakikolwiek powód, by podejrzewać, że inna osoba dorosła lub dziecko celowo zraniło dziecko, należy to omówić z lekarzem.

Badania obrazowe

Wielu rodziców zakłada, że ​​ich dziecko zostanie poddane badaniom obrazowym po urazie głowy. Celem badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa głowy, jest ustalenie, czy występuje krwawienie wewnątrz lub wokół mózgu, czy nastąpiło pęknięcie czaszki lub czy są inne poważne uszkodzenia mózgu. Większość dzieci z niewielkim urazem głowy nie wymaga badania obrazowego, ponieważ ryzyko poważnego uszkodzenia mózgu jest niewielkie.

Kiedy potrzebny jest tomografia komputerowa głowy (TK)? – TK głowy należy wykonać, gdy istnieje obawa przed poważnym uszkodzeniem mózgu. Jednak niepotrzebne stosowanie badania naraża dzieci na promieniowanie i należy go unikać. Badanie głowy może być zalecane, jeśli podczas badania występują oznaki lub objawy uszkodzenia mózgu. Należą do nich:

• Długotrwała utrata przytomności,
• Trwała lub poważna utrata pamięci, dezorientacja,
• Uporczywe wymioty,
• Silny, uporczywy lub nasilający się ból głowy,
• Podejrzenie umyślnego spowodowania urazu (znęcanie się),
• Zmiany behawioralne (np. obniżona czujność, skrajna drażliwość),
• Oznaki pęknięcia czaszki lub wypukłego ciemiączka (miękki punkt na głowie niemowlęcia),
• Nieprawidłowe wyniki badań neurologicznych (np. drętwienie, mrowienie, osłabienie, brak równowagi),
• Znaczne stłuczenie lub obrzęk skóry głowy u bardzo małego dziecka,
• Krwawy lub przezroczysty płyn wyciekający z uszu lub nosa,
• Incydent obarczony większym ryzykiem urazu mózgu.

Dlaczego tomografia komputerowa głowy to najlepszy wybór badania?

Tomografia komputerowa głowy jest zalecana do oceny urazów głowy, ponieważ jest szybka, dostępna w większości szpitali i jest skuteczna w identyfikacji niedawnych, ciężkich obrażeń. Małe dzieci mogą wymagać krótkiej sedacji (w większości przypadków krótszej niż 15 minut), aby uzyskać najlepsze wyniki.

Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego

Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego mózgu nie jest badaniem z wyboru w przypadku niedawnego uszkodzenia mózgu. Ponadto, w większości szpitali zwykle nie jest ono dostępne szybko. Badanie rezonansu magnetycznego wymaga, aby dziecko pozostawało całkowicie spokojne do 30 minut lub dłużej, co często wymaga przedłużonej sedacji lub znieczulenia ogólnego.

Obserwacja

W niektórych przypadkach początkowo nie jest jasne, czy potrzebny jest tomograf komputerowy głowy. Niektóre dzieci z wymiotami, bólem głowy lub krótkotrwałą utratą przytomności doznają urazowego uszkodzenia mózgu, podczas gdy inne nie. W takich przypadkach, rozsądną strategią jest uważna obserwacja dziecka przez cztery do sześciu godzin po urazie, zwykle na oddziale ratunkowym. Jeśli u dziecka pojawią się inne objawy, można w tym czasie wykonać tomografię komputerową. Jeżeli nie występują dalsze objawy, dziecko zwykle nie potrzebuje tomografii komputerowej. Dzieci, które są znacznie więcej niż 12 godzin po urazie głowy, mają bardzo niskie ryzyko uszkodzenia mózgu wymagające interwencji chirurgicznej, chociaż zawsze istnieje bardzo małe ryzyko.

Jak leczyć urazy głowy u dzieci i nastolatków w domu?

Jeśli uraz głowy u dziecka lub nastolatka jest łagodny i nie ma żadnych niepokojących objawów, można je leczyć i monitorować w domu. Jeżeli jednak istnieją dowody na to, że uraz jest poważniejszy, dziecko powinno zostać zbadane w gabinecie lekarskim lub na izbie przyjęć.

• Odpoczynek – Należy zachęcać dziecko do położenia się lub cichej aktywności. W razie potrzeby dziecko powinno spać, tyle ile potrzebuje. Spanie po lekkim urazie głowy, szczególnie jeśli jest to pora drzemki nie jest niebezpieczne, chociaż rodzic powinien obserwować dziecko. Łagodny ból głowy, nudności i zawroty głowy są częste, szczególnie podczas pierwszych kilku godzin po urazie. Jeśli dziecko ma nudności lub wymiotuje, warto podać klarowne płyny, np. sok.
• Krwawienie – Jeśli dziecko krwawi, należy oczyścić to miejsce wodą z mydłem i uciskać je czystą szmatką (sterylną gazą, jeśli jest dostępna). Krwawienie powinno ustąpić w ciągu 10 minut. Jeżeli krwawienie nie ustaje lub rozcięcie jest duże, należy ocenić rozległość uszkodzenia, czy potrzebne są szwy.
• Opuchlizna – Obrzęk (duży guzek) jest również powszechny po urazie głowy. Aby zmniejszyć obrzęk, na uszkodzone miejsce można nałożyć lód lub zimny okład na 20 minut. Obrzęk zwykle zaczyna ustępować w ciągu kilku godzin, ale całkowite ustąpienie może zająć tydzień.
• Ból – Paracetamol można podawać na ból głowy. Jeśli ból głowy u dziecka jest silny lub nasila się, dziecko powinno zostać zbadane przez lekarza.

Jak monitorować urazy głowy u dzieci i nastolatków?

Rodziców dziecka z urazem głowy zwykle instruuje się, aby obserwowali dziecko w domu pod kątem oznak pogarszania się urazu. Rodzice powinni wezwać pediatrę lub natychmiast zabrać dziecko na oddział ratunkowy, jeśli dziecko wykona jedną z następujących czynności:

• Wymiotuje dwa razy lub nadal wymiotuje cztery do sześciu godzin po urazie,
• Pojawia się silny lub nasilający się ból głowy,
• Ma sztywną szyję,
• Dziecko staje się coraz bardziej senne lub trudne do wybudzenia,
• Jest zdezorientowane lub nie zachowuje się normalnie,
• Ma trudności z chodzeniem, mówieniem lub widzeniem,
• Ma napad drgawek lub przejawia jakiekolwiek nieprawidłowe ruchy lub zachowania,
• Nie może przestać płakać lub wygląda na chore,
• Czuje osłabienie lub drętwienie dowolnej części ciała.

Budzenie się ze snu – Zwykle nie jest konieczne budzenie dziecka lub nastolatka po niewielkim urazie głowy. Jeśli pracownik służby zdrowia zaleca obudzenie dziecka, powinien on być w stanie obudzić się i rozpoznać swoje otoczenie oraz rodzica lub opiekuna.

Wizyta kontrolna – Większość pracowników służby zdrowia zaleca wizytę kontrolną lub telefon w ciągu 24 godzin po urazie. Ma to na celu zapewnienie, że dziecko zachowuje się normalnie, dobrze się czuje i nie ma oznak uszkodzenia mózgu.

Powrót do zabawy – Dzieci i młodzież, które doznały wstrząsu mózgu, są narażone na poważne lub nawet śmiertelne powikłania, jeśli doznają drugiego urazu głowy w krótkim czasie po pierwszym urazie. Nazywa się to zespołem drugiego uderzenia. Nie powinno się dopuszczać dziecka do zabaw lub gier jeżeli istnieje podejrzenie wstrząsu. Przed powrotem do aktywności, warto skontaktować się z lekarzem.

Dzieci z niewielkim urazem głowy, które nie mają urazu mózgu, zwykle wracają do zdrowia całkowicie bez żadnych długoterminowych komplikacji. Dzieci z łagodnym urazowym uszkodzeniem mózgu zwykle również wracają do zdrowia, ale przed powrotem do sportu należy je uważnie obserwować i pozwolić im w pełni dojść do siebie.

Urazy głowy u dzieci i nastolatków? – Jak można im zapobiegać?

Często można zapobiec urazom głowy. Poniższe wskazówki mogą pomóc w zapobieganiu urazom głowy, a także innym typom urazów.

Jazda na rowerze

Większość zgonów związanych z jazdą na rowerze i przyjęć do szpitali jest spowodowanych urazami głowy. Kaski rowerowe zmniejszają ryzyko urazów głowy i mózgu u rowerzystów w każdym wieku. Dlatego, wszyscy rowerzyści i pasażerowie w każdym wieku powinni nosić kask za każdym razem, gdy jeżdżą na rowerze.

• Należy używać kasków rowerowych, a kaski które uczestniczyły w wypadku, należy wyrzucić,
• Kaski rowerowe powinny być dobrze dopasowane i noszone we właściwej pozycji,
• Dzieci w wieku poniżej pierwszego roku życia nie powinny jeździć w wózkach doczepianych do roweru,
• Zamontowane bagażniki powinny być bezpiecznie zamocowane, mieć osłonę na szprychy i siedzenie z wysokim oparciem oraz odpowiednie pasy zabezpieczające dla dziecka,
• Nie zaleca się montowania nosidełek, gdy dziecko zbliża się do czwartego roku życia, ponieważ waga dziecka powoduje, że rower jest niestabilny,
• Umiejętności rowerowe – Ważne jest, aby dzieci miały umiejętności rozwojowe potrzebne do jazdy na rowerze. Dzieci w wieku poniżej trzech lat często nie posiadają umiejętności rozwojowych niezbędnych do jazdy na rowerze trzykołowym. W wieku od czterech do pięciu lat, dzieci mogą zazwyczaj jeździć na rowerze z hamulcami nożnymi i dodatkowymi kółkami.
• Dzieci nie powinny jeździć w ruchu ulicznym i powinny być przez cały czas nadzorowane przez rodzica.
• Dzieci w wieku sześciu lat i starsze mogą zwykle obsługiwać hamulce ręczne i jeździć na rowerze bez dodatkowych kół.
• Nie należy pozwalać dzieciom jeździć w ruchu ulicznym, dopóki nie udowodnią, że potrafią kontrolować rower, rozumieją przepisy ruchu drogowego i przestrzegają ich, a także dokonują właściwej oceny sytuacji. Wiek, w którym dziecko ma te umiejętności, jest zmienny. Do tego momentu, dziecko powinno znajdować się pod ścisłą opieką osoby dorosłej i nie powinno jeździć po ulicy.

Ogólne wskazówki dotyczące bezpieczeństwa

• Prawidłowo zamontowane foteliki samochodowe są bardzo ważne. Należy używać fotelika za każdym razem, gdy dziecko jedzie samochodem.
• Warto używać bramek na klatkach schodowych i drzwiach, aby zapobiec urazom niemowląt i małych dzieci. Warto również rozważyć zamontowanie osłon okiennych na wszystkich oknach powyżej pierwszego piętra.
• Nie jest wskazane używanie chodzików na kółkach.
• Należy nauczyć dzieci bezpiecznego przechodzenia przez ulicę, zatrzymywania się przy krawężniku, patrząc w obie strony (w lewo, w prawo, w lewo). Małe dzieci nigdy nie powinny same przechodzić przez ulicę.
• Można porozmawiać o bezpieczeństwie w sporcie z lekarzem dziecka.
• Należy upewnić się, że dziecko lub nastolatek ma odpowiedni sprzęt ochronny do jazdy na rowerze, łyżwach, deskorolce, nartach, snowboardzie lub w sportach kontaktowych. Sprzęt ochronny często obejmuje kask, ochraniacz na usta, ochraniacze na nadgarstki, ochronę oczu oraz ochraniacze na kolana i golenie.