Astma u dzieci

Astma u dzieci

Astma to choroba przewlekła, której objawami są kaszel, świszczący oddech, ucisk lub ból w klatce piersiowej i trudności w oddychaniu. Objawy te występują okresowo i są związane z określonymi zdarzeniami wyzwalającymi. Drobne drogi oddechowe u osób z astmą zwężają się podczas tych epizodów. Zwężenie jest częściowo lub całkowicie odwracalne podczas leczenia astmy. Ponadto, drogi oddechowe pacjentów z astmą reagują na różne bodźce, które mogą obejmować choroby wirusowe (np. przeziębienie), wysiłek fizyczny, alergeny wziewne lub pokarmowe, na które pacjent jest uczulony. 

Astma u dzieci to najczęstsza choroba przewlekła występująca w krajach rozwiniętych, dotykająca około 8% do 12% dzieci w wieku poniżej 18 lat. Choroba występuje częściej u chłopców niż u dziewcząt w wieku poniżej 15 lat. Największa ilość zachorowań na astmę występuje w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Australii. W krajach o ubogich zasobach, zachorowalność na astmę rośnie, a nasilenie jej przebiegu i śmiertelność są wyższe niż w krajach rozwiniętych.

Astma u dzieci – Jakie są czynniki ryzyka zachorowania?

Wiele różnych czynników genetycznych, zakaźnych i środowiskowych może zwiększać ryzyko rozwoju astmy u dzieci, z których kilka obejmuje:

Infekcje wirusowe – Wydaje się, że dzieci, które mają świszczący oddech spowodowany wirusem oddechowym lub rinowirusem, są narażone na zwiększone ryzyko rozwoju astmy,

Zanieczyszczenia – Zwiększona ekspozycja na zanieczyszczenia w pomieszczeniach i na zewnątrz, może zwiększyć ryzyko rozwoju astmy,

Narażenie na dym tytoniowy – Narażenie na dym tytoniowy w czasie ciąży i przez całe dzieciństwo zwiększa ryzyko rozwoju astmy,

Historia rodzinna – Dzieci z historią osobistą lub rodzinną dotyczącą pewnych problemów zdrowotnych, takich jak astma, alergie lub egzema, są narażone na zwiększone ryzyko zachorowania na astmę,

 Stres – Poważne negatywne wydarzenia życiowe u dzieci zwiększają ryzyko ataków astmy w ciągu następnych tygodni.

Jednakże, nie wszystkie czynniki ryzyka są znane. Astma może się rozwinąć nawet u dzieci, które mieszkają na niezanieczyszczonych terenach i których rodzice nie palą lub nie mają astmy. Nie jest jasne, czy istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka zachorowania na astmę u dziecka.

Astma u dzieci – Jakie są jej objawy?

Astma u dzieci może mieć następujące objawy:

Kaszel i świszczący oddech

Objawy astmy u dzieci obejmują kaszel i świszczący oddech. Kaszel jest zwykle suchy i drażniący. Można go zauważyć szczególnie gdy dziecko śpi i we wczesnych godzinach porannych. Może on być również wywołany wysiłkiem fizycznym lub narażeniem na zimne powietrze. Świszczący oddech to piskliwy dźwięk, który zwykle słychać podczas wydechu dziecka. Generalnie, można go usłyszeć tylko za pomocą stetoskopu. Kaszel i świszczący oddech pojawiają się i znikają w ciągu dnia lub nocy, w zależności od stopnia zwężenia dróg oddechowych w płucach. Może również wystąpić duszność, ucisk i ból w klatce piersiowej.

Oprócz kaszlu lub świszczącego oddechu, dziecko może zgłosić, że boli je klatka piersiowa lub brzuch. Objawy astmy często pojawiają się u dzieci przed piątym rokiem życia, chociaż czasami trudno jest zdiagnozować astmę u niemowląt i małych dzieci. Nawet jedna trzecia dzieci poniżej trzeciego roku życia kaszle i sapie z powodu przeziębienia, ale wiele z nich nie choruje na astmę. Tak więc, diagnoza jest zwykle ustalana, gdy u pacjenta występują nawracające epizody po ukończeniu trzeciego roku życia. W ustaleniu rozpoznania pomaga udokumentowanie odwracalnej niedrożności, najczęściej obserwowanej podczas ostrego epizodu astmy.

Astma u dzieci – Schematy objawów

Dzieci z astmą przewlekłą mogą mieć jeden z kilku różnych schematów objawów. Schematy te mogą ulegać zmianie z upływem czasu. Schematy objawów wyglądają następująco:

• Przewlekłe objawy z okresowym nasilaniem się symptomów,
• Ataki, które z czasem stają się poważniejsze lub częstsze,
• Poranne nasilenie objawów, które ustaje w ciągu dnia,
• Objawy, które pojawiają się podczas infekcji górnych dróg oddechowych (np. przeziębienia) i utrzymują się przez kilka tygodni. Często ustępują podczas cieplejszej pogody,
• Większość ataków astmy rozwija się powoli w ciągu kilku dni,
• Ciężki atak może wystąpić nagle, nawet u osoby z astmą przerywaną.

Astma u dzieci – Czynniki wyzwalające astmę

Świszczący oddech i kaszel mogą wystąpić w każdym momencie. Jednakże, wiadomo, że niektóre czynniki wyzwalające nasilają astmę u wielu dzieci. Takie czynniki obejmują:

Warunki środowiskowe

 Zimne powietrze, zmiany ciśnienia atmosferycznego, deszcz lub wiatr mogą powodować nasilenie objawów astmy u niektórych dzieci. Zanieczyszczenia, w tym spaliny i cząstki stałe, również mogą wywoływać objawy. 

Infekcje górnych dróg oddechowych

Wirusowe infekcje górnych dróg oddechowych są najczęstszym wyzwalaczem astmy u niemowląt i małych dzieci. Najczęstsze infekcje wirusowe to rinowirus (wirus wywołujący większość przeziębień), syncytialny wirus oddechowy i wirus grypy.

Dzieci chore na astmę powinny stosować leki przeciw astmie na kaszel i przekrwienie płuc, a nie dostępne bez recepty leki na przeziębienie, które nie są skutecznymi lekami na astmę.

Ćwiczenia

Zwężenie dróg oddechowych może być wywołane ćwiczeniami. Nazywa się to astmą wysiłkową. Duszność, świszczący oddech lub kaszel pojawiają się zwykle w ciągu 10 minut po okresie uspokojenia po energicznym wysiłku. Objawy mogą wystąpić także podczas ćwiczeń. Te objawy zwykle ustępują po 20 do 45 minutach. Niektóre rodzaje ćwiczeń (np. pływanie) są mniej podatne na wywołanie objawów niż inne ćwiczenia (np. bieganie, jazda na łyżwach). Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że powodują one mniej chłodzenia i osuszania dróg oddechowych. Krótkie przypływy aktywności są zwykle lepiej tolerowane niż długotrwałe ćwiczenia.

Alergeny i czynniki drażniące

Alergeny występujące w pomieszczeniach i na zewnątrz, są ważnym czynnikiem wywołującym astmę w dzieciństwie, szczególnie u dzieci powyżej trzeciego roku życia. U dzieci z alergiami sezonowymi, objawy astmy mogą się nasilać w pewnych okresach pylenia. Objawy mogą się również zaostrzyć w wyniku ekspozycji na pleśń (np. w porze deszczowej lub w wilgotnych miejscach). Zanieczyszczenia w pomieszczeniach mogą działać drażniąco, a także wywoływać objawy astmy. Substancje drażniące i alergeny obejmują:

• Kurz domowy (np. roztocze, karaluchy, odchody myszy), szczególnie podczas odkurzania,
• Ekspozycja na zwierzęta – Koty i psy są szczególnie prowokacyjne, ale inne zwierzęta futerkowe (myszoskoczki, króliki, chomiki itp.) mogą wywołać reakcje alergiczne, szczególnie jeśli objawy występują tylko w miejscach, w których przebywają te zwierzęta,
• Pyłki – Pora pylenia i rodzaje pyłków różnią się w zależności od regionu i klimatu,
• Pleśnie,
• Zanieczyszczenia w pomieszczeniach – Np. Farba, perfumy, środki czyszczące, grzejniki, kuchenki gazowe, dezodoranty do pomieszczeń,
• Dym tytoniowy.

Jeśli alergie są możliwą przyczyną objawów, może być zalecane wykonanie badań skórnych lub krwi. Może to pomóc zarówno zidentyfikować alergeny, jak i określić konieczność ich unikania w domu i na zewnątrz.

Astma u dzieci – Jak ją zdiagnozować?

Rozpoznanie astmy u dzieci wymaga dokładnego przeglądu aktualnej i przebytej historii choroby dziecka, wywiadu rodzinnego oraz badania fizykalnego. Czasami, potrzebne są specjalistyczne testy, aby zdiagnozować astmę i wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów. Wiele dzieci z astmą wygląda i brzmi zupełnie normalnie. Aby zdiagnozować astmę u dziecka, można wykonać następujące badania:

Badanie spirometryczne

Spirometria mierzy przepływ i objętość wydmuchiwanego powietrza po tym, jak dziecko weźmie bardzo głęboki oddech, a następnie mocno wydycha powietrze. Jeśli występuje niedrożność dróg oddechowych, badanie można powtórzyć po użyciu przez dziecko inhalatora lub nebulizatora (leku rozszerzającego oskrzela) na astmę, aby potwierdzić, że niedrożność jest odwracalna. Dzieciom poniżej szóstego roku życia czasami trudno jest zastosować się do instrukcji wykonania spirometrii. Badanie młodszych dzieci i niemowląt opisano poniżej.

Test prowokacyjny

U niektórych dzieci, może być zalecany oskrzelowy test prowokacyjny, w celu zdiagnozowania astmy. Test ten ma na celu spowodowanie zwężenia dróg oddechowych u dzieci z astmą. Najczęstsze testy prowokacyjne obejmują wdychanie specjalnego środka (np. metacholiny), który powoduje skurcz oskrzeli; wysiłek fizyczny poprzez bieganie na bieżni lub rower treningowy oraz oddychanie zimnym powietrzem. Testy przeprowadza się w wyspecjalizowanym ośrodku badań astmy, który w razie potrzeby może zapewnić pomoc w nagłych przypadkach.

Dodatkowe testy

Lekarz można zalecić inne testy, aby upewnić się, że inny stan chorobowy nie jest przyczyną kaszlu lub świszczącego oddechu u dziecka. Może to obejmować:

• Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej,
• Test chlorków w pocie (w przypadku mukowiscydozy),
• Endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego (w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego, który nie reaguje na leczenie),
• Połknięcie zawiesiny siarczanu baru,
• Badania skórne i badania krwi (na alergie lub problemy immunologiczne).