Fibromialgia

Co to jest fibromialgia?

Fibromialgia należy do grupy przewlekłych zaburzeń bólowych, które wpływają na tkanki łączne, w tym mięśnie, więzadła (tkanki, które łączą kości) i ścięgna, które przyczepiają mięśnie do kości. Jest to stan przewlekły, który powoduje rozległy ból mięśni i skrajną tkliwość w wielu obszarach ciała. Wielu pacjentów doświadcza również zmęczenia, zaburzeń snu, bólów głowy i zaburzeń nastroju, takich jak depresja i lęk. Pomimo trwających badań, przyczyna, sposoby ustalenia diagnozy i optymalne leczenie fibromialgii nie są ustalone.

Fibromialgia – Jakie są jej przyczyny?

Przyczyna fibromialgii nie jest znana. Różne czynniki fizyczne lub emocjonalne, takie jak infekcja, uraz lub stres, mogą odgrywać rolę w wywoływaniu objawów. Wielu pacjentów zgłasza ból przewlekły, trwający nawet całe życie. U osób z fibromialgią, mięśnie i ścięgna są nadmiernie podrażnione różnymi bolesnymi bodźcami. Uważa się, że jest to spowodowane zwiększonym odczuwaniem bólu. W wyniku tego zaburzenia, mogą również rozwinąć się inne stany chorobowe, w tym zespół jelita drażliwego (IBS), zespół przewlekłego zmęczenia (CFS), przewlekłe bóle głowy, przewlekły ból miednicy i pęcherza oraz przewlekły ból szczęki i twarzy.

Nie ma ogólnie przyjętego wyjaśnienia, w jaki sposób lub dlaczego u niektórych osób rozwija się sensytyzacja ośrodkowa, czyli zwiększona pobudliwość neuronów ośrodkowych. Najbardziej prawdopodobna teoria sugeruje, że istnieje pewien komponent genetyczny, co oznacza, że ​​niektórzy ludzie mają predyspozycje do zwiększonego poczucia bólu. Osoby, których rodzic lub rodzeństwo ma fibromialgię, mają zwiększone ryzyko powstania tego schorzenia. W niektórych przypadkach, różne czynniki stresogenne, w tym infekcja, choroby obejmujące zapalenie stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń rumieniowaty układowy), urazy fizyczne lub emocjonalne lub zaburzenia snu wydają się wywoływać rozwój fibromialgii. Badania obrazowe mózgu u osób z fibromialgią i pokrewnymi przewlekłymi zaburzeniami bólowymi wykazały zmiany w funkcjonowaniu mózgu i połączeniach między różnymi częściami mózgu. W miarę kontynuowania badań, czynniki, które prowadzą do przewlekłego bólu w fibromialgii, zostają lepiej poznane, co prawdopodobnie umożliwi opracowanie lepszych metod leczenia.

Jakie objawy wywołuje fibromialgia?

Ból mięśni i tkanek miękkich

Głównym objawem fibromialgii jest rozległy, przewlekły i uporczywy ból. Chociaż ból jest odczuwalny w mięśniach i tkankach miękkich, nie ma widocznych nieprawidłowości w tych obszarach. Ból można opisać jako głęboki ból mięśni, bolesność, sztywność, pieczenie lub pulsowanie. Pacjenci mogą również odczuwać drętwienie, mrowienie lub dziwne uczucie „pełzania” w rękach i nogach. Chociaż zawsze występuje pewien stopień bólu mięśni, ma on różną intensywność i jest nasilany przez pewne stany, takie jak lęk lub stres, zły sen, wysiłek lub narażenie na zimno lub wilgoć.

Ludzie często opisują objawy mięśniowe jako uczucie nieprzemijającej grypy. Ból może ograniczać się do określonych obszarów, często szyi lub barków, we wczesnym stadium choroby. Ostatecznie, zaangażowanych jest wiele regionów, przy czym większość pacjentów odczuwa ból szyi, środkowej i dolnej części pleców, rąk i nóg oraz klatki piersiowej. Obszary wrażliwe na ból mogą być bolesne nawet przy niewielkim lub umiarkowanym nacisku. Wielu pacjentów z fibromialgią czuje, że ich stawy są obrzęknięte, chociaż nie ma widocznego zapalenia stawów.

Inne objawy bólowe

U pacjentów z fibromialgią często występują inne objawy bólowe, w tym:

• Powtarzające się bóle głowy, w tym migreny,
• Objawy zespołu jelita drażliwego (IBS), w tym częste bóle brzucha i epizody biegunki, zaparcia lub oba te objawy,
• Śródmiąższowe zapalenie pęcherza/zespół bolesnego pęcherza, w którym ból pęcherza oraz parcie na mocz i częste oddawanie moczu są zwykle obecne bez infekcji,
• Zespół stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ), który może obejmować ograniczone ruchy szczęki uczucie ‘klikania' lub ‘trzaskania' podczas otwierania lub zamykania ust, ból mięśni twarzy lub szczęki w uchu lub w jego okolicy, lub bóle głowy.

Zmęczenie i zaburzenia snu

Trwałe zmęczenie występuje u ponad 90% osób z fibromialgią. Większość ludzi skarży się na niezwykle płytki sen, podczas którego nie można wypocząć. Trudności z zasypianiem, wielokrotne budzenie się w nocy i uczucie wyczerpania po przebudzeniu są również częstymi problemami. Osoby z fibromialgią mogą również cierpieć na bezdech senny. Dziej się tak, gdy osoba przestaje oddychać na kilka chwil podczas snu. Pacjenci cierpią też na zespół niespokojnych nóg, gdy występuje niekontrolowana potrzeba poruszania nogami. Podobnie jak niektóre bolesne stany, te problemy ze snem mogą być również wyzwalaczami fibromialgii. Podczas występowania problemów ze snem, lekarz prawdopodobnie zaleci ocenę snu, aby potwierdzić diagnozę.

Wydaje się, że istnieje ścisły związek pomiędzy fibromialgią a zespołem chronicznego zmęczenia (CFS), który charakteryzuje się przede wszystkim przewlekłym, wyniszczającym zmęczeniem. Większość pacjentów z zespołem chronicznego zmęczenia spełnia kryteria „wrażliwego punktu” dla fibromialgii. Oznacza to, że pacjenci ​​odczuwają ból w wielu obszarach ciała. Około 70% osób z fibromialgią spełnia kryteria chronicznego zaburzenia snu. Potrzebne jest lepsze zrozumienie obu schorzeń, aby wyjaśnić, w jaki sposób mogą być one powiązane.

Depresja i lęk

Wiele osób z fibromialgią odczuwa również depresję lub lęk w momencie diagnozy lub rozwija jedną lub obie przypadłości w późniejszym czasie. Jest to jednak częste w przypadku większości przewlekłych stanów bólowych.

Fibromialgia – Jak można ją zdiagnozować?

Nie ma specjalnych testów laboratoryjnych ani badań obrazowych służących do diagnozowania fibromialgii. W związku z tym, diagnoza jest zwykle oparta na szczegółowej historii pacjenta, pełnym badaniu fizykalnym i badaniach krwi, które są stosowane w celu wykluczenia stanów z podobnymi objawami. Choć lekarze stosują różne wytyczne w procesie diagnostyki zaburzenia, wszystkie podejścia obejmują ocenę bólu, zmęczenia i innych objawów, które mogą być powiązane z chorobą. 

W przypadku objawów fibromialgii, lekarz powinien przeprowadzić wywiad lekarski i wykonać badanie fizykalne, aby wykluczyć zapalenie stawów, inne problemy z tkanką łączną, stany neurologiczne i inne zaburzenia, które mogą powodować objawy. Mogą być zalecane rutynowe testy laboratoryjne, aby wykluczyć niektóre stany, takie jak zapalenie stawów, choroby tarczycy i zaburzenia mięśni. Wyniki tych badań są prawidłowe u większości osób z fibromialgią. Ponieważ osoby z fibromialgią często mają inne objawy oprócz bólu mięśni, w tym uporczywe zmęczenie, ból głowy, dodatkowe objawy bólowe oraz zaburzenia snu i nastroju, lekarz może również zasugerować:

• Ocenę problemów nastroju, takich jak depresja lub lęk – W przypadku tego rodzaju objawów, pacjent może zostać skierowany do specjalisty zdrowia psychicznego, w celu dalszej oceny lub leczenia.
• Analizę historii snu – Jeśli historia snu sugeruje zaburzenia, takie jak zespół niespokojnych nóg lub bezdech senny, lekarz może skierować do specjalisty, który zajmie się diagnozą oraz leczeniam zaburzeń snu.

Stany, które mogą być podobne do fibromialgii

Proces określania, czy objawy przedmiotowe i podmiotowe danej osoby są związane z fibromialgią lub z innym stanem, może być w niektórych przypadkach długotrwały i złożony. Wiele chorób może powodować uogólnione bóle mięśni, zmęczenie i inne typowe objawy fibromialgii.  Należy zauważyć, że fibromialgia może wystąpić u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczniem rumieniowatym układowym, chorobą zwyrodnieniową stawów i innymi chorobami. W takim przypadku, może być trudno określić, czy objawy przewlekłego bólu i zmęczenia są spowodowane fibromialgią, czy innym stanem. Często będzie to wymagało konsultacji z reumatologiem. Poniżej znajdują się przykłady zaburzeń, które lekarz może wziąć pod uwagę podczas procesu diagnostycznego:

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i toczeń rumieniowaty układowy (SLE)

RZS jest przewlekłą chorobą, która powoduje zapalenie stawów, powodując ból, obrzęk i potencjalną deformację stawów. SLE to także przewlekłe, zapalne schorzenie tkanki łącznej, które może wpływać na wiele narządów. Chociaż zarówno RZS, jak i SLE mają wiele objawów wspólnych z fibromialgią, mają inne cechy, które zwykle nie są widoczne u osób z fibromialgią, w tym zapalenie błon maziowych (tkanka łączna wyściełająca przestrzenie między kościami i stawami).

Choroba zwyrodnieniowa stawów (OA)

Choroba zwyrodnieniowa stawów powoduje sztywność, tkliwość, ból i potencjalną deformację stawów oraz najczęściej występuje u osób starszych. Lekarze mogą odróżnić OA od fibromialgii na podstawie historii medycznej danej osoby, badania fizykalnego i wyników prześwietlenia. U pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, zdjęcia rentgenowskie mogą wykazywać zmiany zwyrodnieniowe stawów, które nie występują w fibromialgii.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)

ZZSK jest przewlekłą, postępującą chorobą zapalną obejmującą stawy kręgosłupa. Ten stan prowadzi do sztywności, bólu i zmniejszonego ruchu kręgosłupa. Choroba powoduje również charakterystyczne objawy, które można zobaczyć na zdjęciu rentgenowskim, których nie ma u osób z fibromialgią. Ruch kręgosłupa i zdjęcie rengenowskie są zwykle prawidłowe u osób z fibromialgią.

Polimialgia reumatyczna (PMR)

Polimialgia reumatyczna to przewlekła choroba zapalna, która powoduje sztywność i ból ramion, bioder lub innych obszarów ciała. Zaburzenie to dotyka głównie osoby w wieku powyżej 50 lat, często wiąże się z zapaleniem niektórych dużych tętnic. Chorobę można odróżnić od fibromialgii na podstawie historii medycznej danej osoby, badania fizykalnego i badań krwi.

Niedoczynność tarczycy i inne zaburzenia endokrynologiczne

Zmniejszona aktywność tarczycy, znana jako niedoczynność tarczycy, może powodować zmęczenie, zaburzenia snu i uogólnione bóle, podobne do tych występujących w fibromialgii. Rutynowo przeprowadza się badania krwi w celu oceny czynności tarczycy, aby wykluczyć niedoczynność tarczycy. Inne zaburzenia endokrynologiczne, w tym zwiększona aktywność przytarczyc (nadczynność przytarczyc), mogą również powodować objawy podobne do fibromialgii.

Zapalenie mięśni lub choroba mięśni spowodowana zaburzeniami metabolicznymi (miopatia metaboliczna)

Te stany powodują zmęczenie i osłabienie mięśni, ale nie powodują rozległego bólu obserwowanego w fibromialgii. Ponadto, pacjenci z zapaleniem mięśni zazwyczaj mają nieprawidłowy poziom enzymów mięśniowych.

Zaburzenia neurologiczne

Zaburzenia neurologiczne mogą obejmować zaburzenia mózgu i rdzenia kręgowego (ośrodkowego układu nerwowego lub nerwów obwodowego układu nerwowego. Dokładne badanie neurologiczne może pomóc w odróżnieniu fibromialgii od choroby neurologicznej. Pacjenci z fibromialgią mogą mieć oznaki uszkodzenia nerwów i powinni zostać skierowani do lekarza neurologa.

Fibromialgia – Jak ją leczyć?

Leczenie fibromialgii powinno obejmować wizyty u lekarza, fizjoterapeuty, specjalisty ds. zdrowia psychicznego i innych pracowników służby zdrowia. Warto pamiętać o następujących kwestiach:

• Fibromialgia to prawdziwa choroba, a ból nie jest ‘urojony',
• Ta choroba nie jest stanem zwyrodnieniowym, deformującym, ani nie powoduje powikłań zagrażających życiu,
• Leczenie przewlekłego bólu i zmęczenia jest trudne i nie ma na nie ‘szybkiego lekarstwa',
• Dostępne są zabiegi, które mogą pomóc złagodzić objawy schorzenia. W łagodzeniu bólu, poprawie jakości snu i nastroju mogą być pomocne leki. Ćwiczenia, w tym rozciągające i inne czynności są również ważne w radzeniu sobie z objawami. Zazwyczaj najlepsze jest podejście, które obejmuje połączenie wielu różnych rodzajów interwencji w zorganizowany program leczenia. Aktywność fizyczna nie spowoduje uszkodzenia ani długotrwałego uszkodzenia mięśni, a może pomóc złagodzić ból i poprawić funkcjonowanie,
• Zrozumienie fibromialgii i zaakceptowanie faktu, że jej przyczyna nie jest dobrze poznana, może pomóc poprawić odpowiedź na leczenie. Na przykład, niektórzy ludzie uważają, że ich choroba jest spowodowana niezdiagnozowaną lub uporczywą infekcją. Poznanie fibromialgii, a także niektórych popularnych mitów, może pomóc lepiej radzić sobie z objawami,
• Ważne jest, aby spróbować mieć realistyczne oczekiwania co do choroby i tego, jak bardzo można ją opanować. Objawy często nasilają się i zmniejszają z upływem czasu, ale na ogół utrzymuje się pewien stopień bólu mięśni i zmęczenia. Niemniej jednak, większość osób z fibromialgią może poprawić swoje samopoczucie i prowadzić aktywne, normalne życie,

Leki

Oprócz ćwiczeń i innych technik, które pomagają radzić sobie z objawami, wiele osób z fibromialgią korzysta z leków. Leki, które są najskuteczniejsze w łagodzeniu objawów fibromialgii w badaniach klinicznych, to leki oddziałujące na substancje chemiczne w mózgu i rdzeniu kręgowym, które są ważne w leczeniu bólu. Należą do nich niektóre leki zwykle stosowane w leczeniu depresji (leki przeciwdepresyjne) i padaczki (leki przeciwdrgawkowe). Z drugiej strony, leki i techniki, które działają miejscowo w celu zmniejszenia objawów bólu, takie jak leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, są mniej skuteczne. Wybór najlepszego leku będzie zależeć od objawów, preferencji chorego i kosztów, a także od dostępności leków. Lekarz może porozmawiać z pacjentem o dostępnych opcjach i rozpoczęciu terapii lekami. Na ogół, leczenie rozpoczyna się od podania małej dawki leku, a następnie w razie potrzeby można powoli ją zwiększać.

Leki przeciwdepresyjne

Istnieje kilka różnych klas leków stosowanych w leczeniu depresji. Niektóre z nich mogą być również skuteczne w leczeniu objawów fibromialgii.

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA) – Leki te są często stosowane jako pierwsze w leczeniu fibromialgii. Przykłady obejmują amitryptylinę i nortryptylinę. Cyklobenzapryna, blisko spokrewniony lek, może pomóc w leczeniu fibromialgii, ale nie jest skuteczny w leczeniu depresji. Przyjmowanie TCA przed snem może promować głębszy sen i złagodzić ból mięśni. W fibromialgii zwykle stosuje się mniejsze dawki leku, niż dawki potrzebne do leczenia depresji. Jednakże, nawet przy małych dawkach często występują skutki uboczne. Mogą obejmować suchość w ustach, zatrzymanie płynów, zwiększenie masy ciała, zaparcia lub trudności z koncentracją.

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny – Te leki mogą również pomóc w łagodzeniu objawów fibromialgii. Obejmują one duloksetynę i milnacipran. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi na skutek zażywania leków są nudności i zawroty głowy. Leki są na ogół lepiej tolerowane, jeśli dawka zaczyna się od niskiego poziomu i jest zwiększana bardzo powoli.

Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny – Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), takie jak fluoksetyna i paroksetyna, również mogą być skuteczne w leczeniu fibromialgii. Jednak nie są one tak skuteczne w zmniejszaniu bólu, jak leki trójpierścieniowe lub z inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. SSRI nie są zwykle stosowane jako początkowe leczenie fibromialgii, ale lekarze mogą je wypróbować w niektórych sytuacjach. To grupa leków przeciwdepresyjnych, które działają na zwiększenie stężenia serotoniny w mózgu. Serotonina to naturalnie wytwarzana substancja chemiczna, która reguluje przekazywanie informacji między komórkami nerwowymi.

Leki przeciwdrgawkowe

Niektóre leki przeciwdrgawkowe (leki stosowane głównie w leczeniu epilepsji) mogą pomóc złagodzić ból i poprawić sen. Obejmują pregabalinę i gabapentynę. Uważa się, że łagodzą one ból poprzez blokowanie niektórych substancji chemicznych, które zwiększają przenoszenie bólu. Do najczęstszych skutków ubocznych stosowania tych leków należy uczucie ospałości lub zawroty głowy, tycie lub obrzęk kończyn dolnych. Jednakże, większość pacjentów dobrze toleruje te leki. Często łączy się więcej niż jedną klasę tych leków. Na przykład, mała dawka inhibitora wychwytu zwrotnego serotoniny i norepinefryny jest przyjmowana rano, a mała dawka trójpierścieniowego leku przeciwdepresyjnego lub innego leku jest podawana przed snem.

Inne leki

Można zastanawiać się nad innymi lekami, w  celu leczenia objawów fibromialgii. Jednak dowody ich skuteczność są ograniczone. Ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem o chorobie i wyborze opcji leczenia, które najprawdopodobniej pomoże. Fibromialgia nie powoduje zapalenia tkanek, dlatego niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, naproksen, ani glikokortykoidy nie są skuteczne w łagodzeniu objawów fibromialgii. Leki przeciwbólowe są czasami dodawane do leków na fibromialgię u osób, które potrzebują dodatkowej krótkotrwałej ulgi w bólu. Obejmują one paracetamol i lek na receptę tramadol, które mogą być stosowane samodzielnie lub w połączeniu. Tramadol jest opioidem, chociaż jest słabszy niż inne leki opioidowe i rzadziej powoduje uzależnienie. U niektórych osób może powodować zawroty głowy, biegunkę lub zaburzenia snu. Nie ma dowodów na to, że długotrwałe stosowanie opioidów jest skuteczne w leczeniu objawów fibromialgii, a leki te wiążą się z potencjalnie poważnymi skutkami ubocznymi, a także ryzykiem uzależnienia.

Ćwiczenia

Regularne ćwiczenia, takie jak chodzenie, pływanie lub jazda na rowerze, są pomocne w zmniejszaniu bólu mięśni i poprawie siły mięśni i sprawności. Przy rozpoczynaniu programu ćwiczeń po raz pierwszy, najlepiej zaczynać powoli i stopniowo zwiększać poziom aktywności. Z biegiem czasu, ćwiczenia zazwyczaj łagodzą objawy fibromialgii. Wydaje się, że programy wzmacniające mięśnie łagodzą ból, zmniejszają liczbę wrażliwych punktów i poprawiają siłę mięśni. Pomocna może być również współpraca z fizjoterapeutą, w celu opracowania odpowiedniego, zindywidualizowanego programu ćwiczeń, który przyniesie największe korzyści. Ostatecznie, dobrym celem jest ćwiczenie przez co najmniej 30 minut trzy razy w tygodniu.

Jak wygląda życie z fibromialgią?

Chociaż fibromialgia nie jest zaburzeniem zagrażającym życiu, wiele osób martwi się, że ich objawy reprezentują wczesne stadia poważniejszego stanu. Jednak długoterminowe badania nie wskazują, że osoby z fibromialgią mają zwiększone ryzyko rozwoju chorób reumatycznych lub schorzeń neurologicznych. Większość osób z fibromialgią odczuwa chroniczny ból i zmęczenie przez całe życie. Jednakże, większość ludzi jest w stanie pracować i wykonywać codzienne czynności. Stopień, w jakim fibromialgia wpływa na codzienne życie danej osoby jest różny. Współpraca z lekarzami, w celu zrozumienia stanu klinicznego i radzenia sobie z objawami, nauka skutecznych technik radzenia sobie z objawami oraz posiadanie wsparcia rodzinnego może pomóc poprawić jakość życia.