Zaparcia u noworodków i dzieci

Zaparcia u noworodków i dzieci

Zaparcia to częsty problem u dzieci w każdym wieku. Dziecko z zaparciami może wypróżniać się rzadziej niż normalnie lub wypróżnienia mogą być twarde, duże lub trudne i bolesne. Większość dzieci z zaparciami nie ma możliwego do zidentyfikowania problemu medycznego powodującego te objawy. Zaparcia zwykle ustępują wraz ze zmianą diety lub pewnych zachowań, a czasem po zastosowaniu leków. Można wypróbować niektóre z zabiegów w domu. Jeśli leczenie w domu nie jest pomocne, należy skontaktować się z lekarzem.

Normalny czas pomiędzy wypróżnieniami u niemowląt lub dzieci zależy od ich wieku i tego, co jedzą. Wygląd wypróżnień również może się różnić.

Zdrowe nawyki wypróżnień

• W pierwszym tygodniu życia niemowlęta oddają około czterech miękkich lub płynnych wypróżnień dziennie. Niemowlęta karmione piersią na ogół wypróżniają się częściej niż te karmione mlekiem modyfikowanym.
• Przez pierwsze trzy miesiące życia niemowlęta karmione piersią wypróżniają się 3 razy dziennie (luźne). Niektóre niemowlęta karmione piersią wypróżniają się po każdym karmieniu, podczas gdy inne wypróżniają się raz na tydzień. Niemowlęta karmione piersią rzadko mają zaparcia.
• Większość niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym wypróżnia się dwa do trzech razy dziennie, chociaż zależy to od podanej mieszanki. Niektóre preparaty na bazie mleka sojowego i krowiego powodują twardsze wypróżnienia. Preparaty zawierające częściowo lub całkowicie zhydrolizowane białka mleka, mogą powodować luźne wypróżnienia. Są one czasami określane jako preparaty hipoalergiczne i mogą być zalecane dla niemowląt z alergią lub wrażliwością na mleko krowie.
• W wieku dwóch lat dziecko ma zwykle jeden do dwóch uformowanych (ale nie twardych) wypróżnień dziennie.
• Czterolatki wypróżniają się średnio jeden lub dwa razy dziennie.

Zaburzone wypróżnienia

• Niemowlę z zaparciami zwykle oddaje wypróżnienia, które wyglądają na twarde lub przypominające grudki. Co więcej, może płakać podczas wypróżniania i może wypróżniać się rzadziej, na przykład co jeden do dwóch dni. Można martwić się, że dziecko ma zaparcia, jeśli wydaje się, że podczas wypróżniania napina się, co powoduje chwilowe zaczerwienienie twarzy. W większości przypadków dzieje się tak, ponieważ niemowlęta nie są w stanie koordynować ruchów mięśni podczas wypróżniania. Aby pomóc, można delikatnie zgiąć biodra i nogi dziecka w kierunku brzucha. Pomaga to rozluźnić mięśnie miednicy, uwalniając wypróżnienia.
• Jeśli dziecko wypróżnia się mniej niż zwykle lub skarży się na ból podczas wypróżniania, może mieć zaparcia. Na przykład, dziecko, które normalnie wypróżnia się od jednego do dwóch razy dziennie, może mieć zaparcia, jeśli nie wypróżniało się w ciągu dwóch dni. Dziecko, które normalnie wypróżnia się co dwa dni nie ma zaparć, o ile wypróżnienia są w miarę miękkie i nie są trudne ani bolesne.
• Wiele dzieci z zaparciami rozwija pewne nawyki, gdy odczuwają potrzebę wypróżnienia. Niemowlęta mogą wygiąć się w łuk, napiąć pośladki i płakać. Małe dzieci mogą kołysać się w przód i w tył podczas usztywniania pośladków i nóg, wyginać plecy, krzyżować nogi, stawać na palcach, wiercić się, przykucnąć lub przyjąć inne nietypowe pozycje. Dzieci mogą chować się w kącie lub innym miejscu podczas wykonywania tego rodzaju zachowań. Chociaż te zachowania mogą wyglądać tak, jakby dziecko próbowało wypróżnić się, w rzeczywistości dziecko stara się nie wypróżniać. Może to być spowodowane tym, że boją się toalety lub martwią się, że wypróżnienie będzie bolesne.

Co nasila zaparcia u noworodków i dzieci?

Ból – Kiedy dziecko ma zaparcia, może to być bolesne i prowadzić do powstrzymywania wypróżnień, w celu uniknięcia większego bólu. Czasami dziecko może rozwinąć szczelinę odbytu po przejściu dużego lub twardego wypróżnienia. Nawet niemowlęta mogą nauczyć się powstrzymywania wypróżnień z powodu bólu. Leczenie jest zalecane, jeśli dziecko ma twarde lub bolesne stolce. Wczesne leczenie bólu może pomóc w zapobieganiu wstrzymywania wypróżnień przez dziecko, co może prowadzić do przewlekłych zaparć i nieszczelności jelit.

Nieznajome otoczenie – Dzieci mogą opóźniać wypróżnianie, jeśli nie mają miejsca, w którym czują się komfortowo podczas wypróżniania lub jeśli są zajęte i ignorują potrzebę skorzystania z toalety. Może się to zdarzyć, gdy dziecko zaczyna chodzić do szkoły i unika wypróżnienia z powodu obaw o higienę lub wstydzi się korzystania z toalety w szkole. Warto nauczyć dziecko, że wypróżnianie się jest dobrym pomysłem, gdy jego ciało mówi, że nadszedł na to czas, i zapewnić je, że korzystanie z toalety w szkole jest w porządku. Takie podejście od wczesnego dzieciństwa może zapobiec rozwojowi zaparć, gdy dziecko zaczyna naukę w szkole.

Problemy zdrowotne – Tego rodzaju trudności powodują zaparcia u mniej niż 5% wszystkich dzieci. Podstawowe problemy medyczne są jeszcze mniej prawdopodobne u dzieci, które zaczynają mieć zaparcia w jednym z krytycznych okresów omówionych poniżej. Niektóre z typowych problemów medycznych, które powodują zaparcia, obejmują chorobę Hirschsprunga (nieprawidłowość nerwów w okrężnicy), nieprawidłowy rozwój odbytu, problemy z wchłanianiem składników odżywczych, nieprawidłowości w rdzeniu kręgowym i działanie niektórych leków. W większości przypadków, lekarz może wykluczyć te problemy, zadając odpowiednie pytania i wykonując badanie fizykalne.

Zaparcia u noworodków i dzieci w trakcie rozwoju

Zaparcia występują szczególnie często trzykrotnie w życiu niemowlęcia i dziecka: po rozpoczęciu stosowania płatków zbożowych i przetartych pokarmów, podczas nauki korzystania z toalety i po rozpoczęciu szkoły. Rodzice mogą pomóc dziecku pracując nad zapobieganiem zaparciom, rozpoznając problem, jeśli się pojawi, i działając szybko, aby zaparcia nie stały się większym problemem.

Przejście na dietę stałą – Niemowlęta, które przechodzą z mleka matki lub mieszanki na pokarm stały, mogą odczuwać zaparcia.

Uczenie się korzystania z toalety – Dzieci są narażone na zaparcia podczas nauki korzystania z toalety z kilku powodów. Jeśli dziecko nie jest gotowe lub zainteresowane skorzystaniem z toalety, może starać się unikać chodzenia do toalety, co może prowadzić do zaparć. Dzieci, które doświadczyły ciężkiego lub bolesnego wypróżnienia, są jeszcze bardziej skłonne do powstrzymywania się, a to tylko pogarsza problem.

Rozpoczęcie szkoły – Kiedy dziecko zaczyna szkołę, rodzic może nie być świadomy, czy dziecko ma problemy z chodzeniem do toalety. Niektóre dzieci niechętnie korzystają z toalety w szkole, ponieważ jest ona nieznana lub korzysta z niej zbyt dużo osób, co może prowadzić do odmowy. Należy kontynuować monitorowanie wypróżnień dziecka, gdy zaczyna ono po raz pierwszy szkołę (np. przedszkole) i po długich nieobecnościach (np. podczas wakacji lub ferii zimowych). Można to zrobić monitorując jak często dziecko wypróżnia się w domu, szczególnie w weekendy. Warto zapytać dziecko, czy ma jakiekolwiek problemy z wypróżnianiem się poza domem. Jeśli problemem jest ograniczony czas lub zakłopotanie, można pracować z dzieckiem i/lub szkołą, aby znaleźć rozwiązanie.

Jak leczyć zaparcia u noworodków i dzieci domowymi sposobami?

Można najpierw spróbować użyć domowych środków, aby złagodzić zaparcia u dziecka. Te środki powinny zacząć działać w ciągu 24 godzin. Jeśli dziecko nie wypróżnia się przez 24 godziny należy skontaktować się z lekarzem.

Niemowlęta

Jeśli dziecko ma mniej niż cztery miesiące, należy porozmawiać z lekarzem o leczeniu zaparć. W przypadku niemowląt w każdym wieku należy skontaktować się z lekarzem dziecka, jeśli występują pewne objawy wraz z zaparciami (takie jak silny ból lub krwawienie z odbytu).

Następujące środki są przeznaczone dla niemowląt z zaparciami, które są starsze niż cztery miesiące: 

Sok owocowy

Jeśli dziecko ma co najmniej cztery miesiące, można podawać określone soki owocowe, aby leczyć zaparcia. Obejmuje to sok śliwkowy, jabłkowy lub gruszkowy (inne soki nie są tak pomocne). Można podać łącznie od 60 do 120 ml 100-procentowego soku owocowego dziennie dla dzieci w wieku od czterech do ośmiu miesięcy. Do 180 ml soku owocowego dziennie mozna podawać niemowlętom w wieku 8-12 miesięcy. Jednakże, nie należy podawać soku codziennie dłużej niż przez tydzień lub dwa. Zbyt dużo soku może być niezdrowe dla ogólnej diety i wzrostu dzieci.

Syrop z kukurydzy

Syrop kukurydziany był od setek lat ludowym lekarstwem na zaparcia. Zawiera on złożone białka cukrowe, które zatrzymują wodę w wypróżnianiu. Jednak obecne rodzaje syropu z kukurydzy mogą nie zawierać tych białek cukrowych, więc syrop może nie być pomocny.

Pokarmy bogate w błonnik

Jeśli niemowlę zaczęło spożywać pokarmy stałe, można zastąpić płatki ryżowe płatkami jęczmiennymi. Można również zaoferować inne owoce i warzywa o wysokiej zawartości błonnika (lub przeciery), w tym morele, słodkie ziemniaki, gruszki, suszone śliwki, brzoskwinie, śliwki, fasolę, groszek, brokuły lub szpinak. Sok owocowy (jabłkowy, śliwkowy, gruszkowy) można wymieszać z płatkami zbożowymi lub przecierem owocowo-warzywnym.

Preparaty z żelazem

Żelazo w mieszankach dla niemowląt nie powoduje ani nie pogarsza zaparć, ponieważ dawka żelaza jest bardzo mała. Dlatego, zmiana na formułę o niskiej zawartości żelaza nie jest zalecana, ponieważ nie pomoże to w zaparciach. Lekarz może zalecić inny rodzaj preparatu. Należy skontaktować się z lekarzem przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian w formule. Krople z żelazem zawierają większe ilości żelaza i czasami mogą powodować zaparcia. Dlatego niemowlęta, które potrzebują kropli, czasami potrzebują również dodatkowych zmian w diecie lub leczenia, aby zapobiegać zaparciom.

Dzieci

Jeśli dziecko cierpiało na zaparcia przez krótki czas, jedyną potrzebną metodą leczenia może być zmiana tego, co je. Można wprowadzać te zmiany tak często, jak potrzeba, aby dziecko miało miękkie i bezbolesne wypróżnienia. Jeżeli dziecko nie wypróżni się w ciągu 24 godzin od wypróbowania poniższych sugestii, należy skontaktować się z lekarzem. Gdy dziecko ma niepokojące objawy (silny ból, krwawienie z odbytu) z zaparciami lub pojawiają się pytania lub wątpliwości co do stanu dziecka, również należy umówić się od leakrza.

Zalecenia dietetyczne

Sok owocowy

Niektóre soki owocowe mogą pomóc złagodzić wypróżnienia. Należą do nich śliwki, jabłka lub gruszki (inne soki nie są tak pomocne). Nie należy podawać dziennie więcej niż 120 do 180 ml 100-procentowego soku owocowego dzieciom w wieku od jednego do sześciu lat. Dzieci w wieku powyżej siedmiu lat mogą pić do dwóch porcji soku po 120 ml dziennie.

Płyny

Nie jest konieczne picie dużych ilości płynów w leczeniu zaparć, chociaż rozsądne jest upewnienie się, że dziecko pije wystarczającą ilość płynów. W przypadku dzieci w wieku powyżej jednego roku życia, wystarczająca ilość płynów jest definiowana jako 960 ml. Nie jest konieczne ani pomocne, aby dziecko piło więcej, jeśli nie jest spragnione.

Zalecenia żywieniowe

Warto dostarczyć dziecku dobrze zbilansowaną dietę, obejmującą produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa. Jednak nie należy zmuszać do tych produktów i nie należy stosować diety bogatej w błonnik, zamiast innych metod leczenia Powinno się chwalić dziecko za spróbowanie tych pokarmów i zachęcać je do częstego ich spożywania, ale nie zmuszać do spożywania tych pokarmów na siłę, jeśli dziecko nie chce ich jeść. Przed rezygnacją należy podać tą żywność od 8 do 10 razy. Można unikać podawania (lub dawania mniejszych ilości) pewnych pokarmów, gdy dziecko ma zaparcia, w tym mleka krowiego, jogurtu, sera i lodów. Niektórym dzieciom można zalecić suplementację błonnikiem. Suplementy błonnika są dostępne w kilku formach, w tym wafle, tabletki do żucia lub sproszkowany błonnik, który można zmieszać z sokiem.

Mleko

Niektóre dzieci mają zaparcia, ponieważ nie tolerują białka zawartego w mleku krowim. Jeśli inne metody leczenia zaparć nie są pomocne, należy postarać się, aby dziecko unikało mleka krowiego (i przetworów mlecznych) przez co najmniej dwa tygodnie. Jeżeli zaparcia u dziecka nie ustąpią w tym czasie, można ponownie zacząć podawać mleko krowie. Gdy pojawi się krew w wypróżnianiu dziecka, należy skontaktować się z lekarzem. Jeżeli dziecko nie pije mleka przez długi czas, warto poprosić lekarza lub pielęgniarkę dziecka o sugestie jak upewnić się, że dziecko otrzymuje wystarczającą ilość wapnia i witaminy D.

Podejście do nauki korzystania z toalety 

Jeśli u dziecka wystąpią zaparcia podczas nauki korzystania z toalety, należy tymczasowo przerwać naukę. Rozsądnie jest odczekać dwa do trzech miesięcy przed wznowieniem nauki korzystania z toalety. Po wznowieniu warto zachęcić dziecko, aby usiadło na toalecie, gdy tylko poczuje potrzebę wypróżnienia i zagwarantować wsparcie (przytulenie, pocałunek lub słowa zachęty) za spróbowanie. Powinno być to praktykowane niezależnie od tego czy dziecko odnosi sukces czy nie oraz należy unikać karania dziecka i naciskania na nie.

 Zachęcanie do zdrowych nawyków korzystania z toalety

Jeśli dziecko potrafi już korzystać z toalety, warto zachęcać je do siedzenia na toalecie przez około 10 minut raz lub dwa razy dziennie po jedzeniu. Dziecko jest bardziej podatne na wypróżnienia po posiłku, zwłaszcza po śniadaniu. Powinno się nagradzać dziecko pochwałami lub uwagą za siedzenie na toalecie, nawet jeśli się nie wypróżniło.

Ponadto, należy upewnić się, że dziecko ma podpórkę pod stopy (np. stołek), zwłaszcza podczas korzystania z toalety dla dorosłych. Jeśli to możliwe, podpórka pod stopy powinna być na tyle wysoka, aby kolana dziecka znajdowały się nieco powyżej bioder. Ta pozycja pomaga rozluźnić mięśnie miednicy i odbytu. Podpórka pod stopy zapewnia również miejsce, na które dziecko może naciskać i pomaga dziecku czuć się bardziej stabilnie podczas siedzenia na toalecie. Czytanie dziecku lub dotrzymywanie mu towarzystwa w łazience może pomóc utrzymać zainteresowanie dziecka i zachęcić do współpracy.

Jak zdiagnozować zaparcia u noworodków i dzieci?

Niektóre niemowlęta i dzieci mają objawy związane z zaparciami lub zaparcia, które nie ustępują po leczeniu domowym. W takich sytuacjach, należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza. W trakcie wywiadu medycznego lekarz zapyta kiedy zaczęły się zaparcia, czy wystąpiły bolesne wypróżnienia i jak często dziecko normalnie się wypróżnia. Należy wspomnieć o wszelkich innych objawach (takich jak ból, wymioty lub zmniejszony apetyt), ile dziecko pije i czy pojawiła się krew w wypróżnianiu dziecka. Można opisać jak wyglądają wypróżnienia. Lekarz przeprowadzi badanie fizykalne, w tym może przeprowadzić badanie doodbytnicze. Większość dzieci z zaparciami nie wymaga żadnych badań laboratoryjnych ani zdjęć rentgenowskich.

Powtarzające się zaparcia u noworodków i dzieci

Jeśli niemowlę lub dziecko ma powtarzające się epizody zaparć (zwane nawracającymi zaparciami), należy skontaktować się z lekarzem, aby dowiedzieć się, dlaczego tak się dzieje. Niektóre dzieci z przewlekłymi i nawracającymi zaparciami mogą mieć problem z nietrzymaniem stolca. Ponieważ nieszczelny stolec jest miękki, niektórzy rodzice mogą to pomylić z biegunką. Możliwe przyczyny nawracających zaparć to:

• Strach przed bólem spowodowanym twardymi stolcami lub szczeliną odbytu (małe rozdarcie otworu odbytu). Dziecko może wstrzymywać stolec, celowo zaciskając pośladki, co może być mylone z próbą wypchnięcia stolca przez dziecko. Przedyskutowanie tego z lekarzem może pomóc nauczyć się rozpoznawać, czy dziecko próbuje powstrzymać wypróżnienie.
• Strach przed korzystaniem z łazienki poza domem.
• Brak czasu na skorzystanie z łazienki.
• Zmniejszenie dawki środka przeczyszczającego lub zbyt wczesne odstawienie środka przeczyszczającego.

Leki

Jeśli dziecko ma nawracające zaparcia, należy postępować zgodnie z powyższymi zaleceniami dotyczącymi leczenia domowego. Dziecko może również potrzebować zabiegu oczyszczającego, aby pomóc opróżnić jelita. To leczenie może obejmować specjalne leki lub wodorotlenek magnezu, lewatywę lub czopek doodbytniczy (pigułkę, którą wkłada się do odbytnicy dziecka) lub kombinację tych metod leczenia. Przed zastosowaniem któregokolwiek z tych zabiegów należy skonsultować się z lekarzem.

Po zabiegu oczyszczenia większość niemowląt i dzieci jest leczonych specjalnym lekiem przez pewien czas. W tym celu często stosuje się PEG. Można dostosować ilość środka tak, aby dziecko wypróżniało się raz dziennie. Chociaż kilka środków przeczyszczających jest dostępnych bez recepty, ważne jest, aby przed ich regularnym podawaniem skonsultować się z lekarzem.

Rodzice często obawiają się podawania środków przeczyszczających, obawiają się skutków ubocznych lub tego, że dziecko nie będzie w stanie wypróżnić się po odstawieniu środka przeczyszczającego. Stosowanie odpowiednich środków przeczyszczających, zgodnie z zaleceniami lekarza nie zwiększa ryzyka zaparć w przyszłości. Zamiast tego, ostrożne stosowanie środków przeczyszczających może w rzeczywistości zapobiec długotrwałym problemom z zaparciami poprzez przerwanie cyklu bólu, powstrzymywanie się oraz pomoc dziecku w wypracowaniu zdrowych nawyków toaletowych. Niektóre dzieci muszą kontynuować stosowanie środków przeczyszczających przez miesiące, a nawet lata. Po tym, jak dziecko regularnie wypróżnia się i korzysta z toalety przez co najmniej sześć miesięcy, rozsądnie jest porozmawiać z lekarzem o zmniejszeniu, a ostatecznie odstawieniu środka przeczyszczającego. Nie należy przerywać stosowania środka przeczyszczającego zbyt wcześnie, ponieważ zaparcia mogą powrócić, a dziecko będzie musiało rozpocząć leczenie od nowa. Stosowanie środków przeczyszczających należy łączyć ze zmianami w diecie, aby zmniejszyć ryzyko nawrotów.

Zaparcia u noworodków i dzieci a zmiany w zachowaniu

U dzieci, które często mają zaparcia, zaleca się zmiany w zachowaniu, aby pomóc dziecku rozwinąć normalne nawyki związane z wypróżnianiem.

• Warto zachęcać dziecko do siedzenia na toalecie w ciągu 30 minut po każdym posiłku (tj. przez 10 minut dwa do trzech razy dziennie). Jeśli to możliwe, powinno się to robić codziennie.
• Może zadziałać system nagród, aby docenić wysiłki dziecka. Można dać nagrodę, gdy dziecko usiądzie na toalecie, nawet jeśli się nie wypróżniło. Nagrody dla przedszkolaków mogą obejmować naklejki, przekąski, czytanie książek, śpiewanie piosenek  lub zabawki, które są używane podczas siedzenia na toalecie. Nagrody dla dzieci w wieku szkolnym mogą obejmować wspólne czytanie książek, zeszyty ćwiczeń, podręczną elektronikę używaną tylko podczas siedzenia na toalecie. Inne nagrody to monety lub naklejki, które można wymienić na małe przedmioty lub zabawki.
• Pomocny może okazać się dziennik wypróżnień dziecka, przyjmowanych lekarstw, pojawiającego się bólu i wypadków. Pomoże to rodzicom i lekarzowi dowiedzieć się, czy istnieją konkretne przyczyny zaparć.

Istnieje wiele mitów na temat dietetycznych metod leczenia zaparć u dzieci i niemowląt. Picie dodatkowych płynów i dieta bogata w błonnik nie wystarczą do leczenia powtarzających się epizodów zaparć u dzieci. Większość dzieci potrzebuje także środków przeczyszczających i zmian w zachowaniu. Kontynuacja leczenia – Po rozpoczęciu leczenia zaparć większość lekarzy i pielęgniarek zaleca okresowe kontrolne telefony lub wizyty w celu sprawdzenia stanu dziecka. Niemowlęta i dzieci z zaparciami często wymagają dostosowania leczenia w miarę wzrostu, a ich dieta i codzienna rutyna ulegają zmianie.

Zaparcia u noworodków i dzieci – Kiedy skontaktować się z lekarzem?

Jeśli dziecko odczuwa silny ból brzucha lub odbytu, należy natychmiast wezwać lekarza lub pielęgniarkę. Ponadto, należy skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpi którakolwiek z poniższych sytuacji:

• Dziecko (młodsze niż cztery miesiące) wypróżnia się mniej niż 3 razy na tydzień.
• Niemowlę lub dziecko nie chce jeść lub traci na wadze z powodu zaparć.
• Dziecko ma inne objawy, takie jak wymioty lub nadmierny płacz.
• Pojawia się krew w wypróżnieniu lub na pieluszce dziecka.
• Dziecko (młodsze niż cztery miesiące) ma twarde (a nie miękkie lub ziemiste) stolce.
• Pociecha ma powtarzające się epizody zaparć.
• Wydaje się, że dziecko boi się korzystania z toalety.
• Dziecko ma wzdęty brzuch lub wymiotuje.
• Pojawiają się problemy z nauką korzystania z toalety,
• Dziecko skarży się na ból przy wypróżnianiu.
• Istnieją pytania lub wątpliwości dotyczące nawyków jelit dziecka.