Ból kolana

Co może powodować ból kolana?

Kolano jest stawem typu „zawiasowego”, który umożliwia nodze zginanie i prostowanie. Ze wszystkich stawów w ciele, kolano jest najbardziej narażone na urazy, zużycie związane z wiekiem, zapalenie stawów i septyczne zapalenie stawów, czyli zapalenie związane z infekcją. Ból kolana jest częsta przypadłością.

Istnieje wiele przyczyn, które mogą powodować ból kolana. Można je grupować w ostre urazy, występujące po jednym traumatycznym zdarzeniu oraz urazy spowodowane nadmiernym ruchem, w których ból pojawia się stopniowo bez jednego incydentu wywołującego. Poniżej omówiono najczęstsze rodzaje przeciążeń i urazów kolana.

Ból kolana – Urazy wynikające z przeciążenia

Konflikt rzepkowo-udowy

Jest to najczęstsza przyczyna nadmiernego bólu kolana. Powoduje ból w przedniej części kolana lub w głębi kolana za rzepką, który nasila się podczas kucania, biegania, długotrwałego siedzenia lub podczas wchodzenia lub schodzenia po schodach. Ból zwykle pojawia się z czasem, bez jednego konkretnego urazu. Ból rzepkowo-udowy prawie nigdy nie powoduje obrzęku kolana. Najczęstszymi przyczynami bólu rzepkowo-udowego są słabe mięśnie czworogłowe i pośladkowe. Przyczyną mogą być również napięte mięśnie (ścięgna podkolanowe, mięśnie czworogłowe i zginacze biodra) lub nieprawidłowe ustawienie kończyn (płaskie lub wysoko wysklepione stopy, uderzenia w kolana lub obrócone biodra). Do innych przyczyn należy uraz przeciążeniowy od zbyt szybkiego zwiększania wysiłku fizycznego. Skuteczne zabiegi obejmują ćwiczenia wzmacniające mięśnie, rozciąganie mięśni i powolne progresywne programy treningowe. Czasami pomocne mogą być taśmy lub ortezy przeznaczone do stóp, które mogą być przepisane przez lekarza.

Zapalenie kaletki maziowej

Kolano jest wypełnione płynem stawowym wytwarzanym między innymi przez kaletkę maziową. Kaletki mogą ulec podrażnieniu w wyniku urazu, nadmiernego nacisku lub przeciążenia. Wraz ze wzrostem użycia badań ultrasonografii mięśniowo-szkieletowej wiele schorzeń, które wcześniej nazywano „zapaleniem kaletki”, zostało przeklasyfikowanych jako problemy ze ścięgnami, ponieważ w badaniu USG nie widać płynu kaletkowego. Zamiast tego, w badaniu widać po prostu nieprawidłowości ścięgien. Wyjątek stanowi zapalenie kaletki przed rzepką. Jest to zapalenie kaletki z podrażnionym, obrzękniętym workiem płynowym.

Tendinopatia więzadła właściwego rzepki

Tendinopatia więzadła właściwego rzepki potocznie nazywana jest kolanem skoczka. Ścięgno rzepki biegnie od mięśnia czworogłowego do kości piszczelowej. Pracując razem, mięśnie czworogłowe i ścięgna rzepki pozwalają wyprostować kolano. W tendinopatii rzepki ścięgno zaczyna się degenerować lub słabnąć. To zwyrodnienie może wystąpić w dowolnym miejscu między rzepką a przyczepem ścięgna do piszczeli. Tendinopatia rzepki powoduje ból ścięgna rzepki podczas biegania, skakania, wchodzenia po schodach, kucania lub innych ruchów wymagających szybkiego, silnego prostowania kolana. Najczęstszymi przyczynami tendinopatii rzepki są słabe mięśnie czworogłowe, ścięgna udowego i pośladkowe lub napięcie w tych samych grupach mięśni. Nadużywanie lub zbyt szybkie zwiększenie intensywności aktywności fizycznej, może również powodować tendinopatię rzepki. Skuteczne zabiegi obejmują ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie czworogłowe, zginacze bioder i mięśnie pośladkowe.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest spowodowana zwyrodnieniem lub zużyciem chrząstki stawowej. Chrząstka stawowa to ochronna, amortyzująca wstrząsy tkanka pokrywająca powierzchnie kostne w stawie, w tym spód rzepki. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą postacią zapalenia stawów i najczęstszą przyczyną bólu stawów u osób powyżej 50 roku życia. Zazwyczaj choroba zwyrodnieniowa stawów powoduje poranny ból i łagodną sztywność, która ustępuje, gdy staw zaczyna się poruszać, ale powraca wraz ze wzrostem aktywności. Najbardziej skutecznymi metodami leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów są zmiany stylu życia, do których należą:.

• Modyfikacja aktywności,
• Utrata/utrzymanie wagi,
• Ćwiczenia terapeutyczne.

Modyfikacja aktywności oznacza zastąpienie skakania, biegania i innych czynności o dużym wpływie na stawy, czynnościami o mniejszym wpływie, takimi jak chodzenie, pływanie czy jazda na rowerze. Utrata masy ciała zmniejsza ból poprzez zmniejszenie obciążenia stawów dotkniętych chorobą. Osoby z nadwagą mogą osiągnąć znaczną poprawę w bólu związanym z chorobą zwyrodnieniową stawów, tracąc zaledwie 10% masy ciała. Ćwiczenia terapeutyczne obejmują regularne ćwiczenia aerobowe o niewielkim wpływie na stawy oraz ćwiczenia oporowe, w celu zbudowania siły w mięśniach amortyzujących i wspierających. Inne zajęcia, takie jak joga i Tai Chi, mogą złagodzić objawy u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Leczenie wspomagające choroby zwyrodnieniowej stawów obejmuje leki, zastrzyki, urządzenia stabilizujące i zabiegi chirurgiczne.

Ból kolana – Urazy ostre

Napięcie mięśni

Mięśnie czworogłowe (przód uda) i ścięgna podkolanowe (tył uda), które odpowiednio prostują i zginają kolano, są podatne na nadwyrężenie. Takie obciążenia występują najczęściej w sportach wymagających szybkiego przyspieszania i zwalniania (koszykówka, piłka nożna), a rzadziej w rutynowych aktywnościach fitness (jogging, pływanie, wioślarstwo). Odpoczynek i przykładanie lodu to dobre leczenie w przypadku większości kontuzji mięśni. Paracetamol lub ibuprofen dostępne bez recepty mogą zmniejszać ból, ale generalnie nie należy ich stosować dłużej niż przez tydzień bez porady lekarza. Niezdolność do chodzenia lub aktywnego zginania lub prostowania kolana, obrzęk stawu kolanowego lub ból utrzymujący się dłużej niż dwa tygodnie bez poprawy powinien zostać oceniony przez lekarza.

Uszkodzenie łąkotki

Łąkotka to chrząstka amortyzująca, znajdująca się w stawie kolanowym pomiędzy kością udową i goleniową. W kolanie znajdują się dwie łąkotki, jedna po wewnętrznej stronie (łąkotka przyśrodkowa) i jedna na zewnątrz (łąkotka boczna). Uraz pojawia się, gdy nagła, skręcająca siła rozrywa łąkotkę. Przypadłość ta często dotyka młodych sportowców. Pacjenci często zgłaszają dobre samopoczucie do czasu, kiedy zaczyna się obrzęk i ból, często przy nasileniu aktywności. Stany zwyrodnieniowe występują najczęściej u pacjentów w wieku powyżej 40 lat. Stany urazowe u młodszych sportowców często wymagają zabiegu artroskopowego, w celu naprawy lub usunięcia części łąkotki. U sportowców powyżej 40 roku życia, uraz najlepiej leczyć bez operacji.

Skręcenie lub zerwanie więzadła kolanowego

Staw kolanowy jest utrzymywany przez cztery więzadła: wewnętrzne i zewnętrzne więzadła stawu zawiasowego (przyśrodkowe i poboczne) oraz więzadła krzyżowe, które znajdują się pośrodku stawu). Urazy więzadła krzyżowego tylko-bocznego zwykle występują podczas uderzenia w kolano. Urazy więzadła krzyżowego przedniego (ACL) występują najczęściej bez bezpośredniego kontaktu z kolanem, często podczas pozornie nieszkodliwych ruchów, takich jak ruchy obrotowe lub lądowanie ze skoku. Typowe objawy związane z urazami więzadeł kolana obejmują obrzęk stawów, ból i uczucie, że kolano „ugina się” podczas pewnych ruchów. Urazy więzadeł pobocznych zwykle goją się podczas odpoczynku, wzmocnienia i rehabilitacji. Nawet zaawansowane urazy rzadko wymagają operacji. Urazy więzadła krzyżowego przedniego (ACL) zwykle wymagają operacji u osób, które chcą powrócić do intensywnej aktywności.

Jak leczyć ból kolana?

Fizjoterapia jest niezbędna w leczeniu i zapobieganiu wielu schorzeniom stawu kolanowego i otaczających go struktur podtrzymujących. Zabiegi fizjoterapeutyczne często obejmuje stosowanie lodu oraz ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie.

Ograniczenia aktywności

Aby przyspieszyć powrót do zdrowia i chronić przed przyszłymi uszkodzeniami kolana, ważnym aspektem jest  tymczasowe unikaćnie czynności powodujących ból. Jeśli kolano jest opuchnięte lub obolałe, należy unikać następujących pozycji i czynności do czasu ustąpienia bólu i obrzęku kolana:

• Kucanie,
• Klęczenie,
• Skręcanie i obracanie,
• Bieganie,
• Aerobik, taniec,
• Uprawianie sportu,
• Pływanie żabką.

Jeśli kolano jest opuchnięte lub obolałe, należy unikać następujących ćwiczeń i urządzeń do ćwiczeń, chyba że jest to wyraźnie zalecane przez fizjoterapeutę lub lekarza:

• Stepper schodowy,
• Wioślarz,
• Przysiady.

Preferowany sprzęt do ćwiczeń kolana powinien zapewniać płynny ruch kolana oraz wzmocnienie mięśni przednich i tylnych ud (mięśnie czworogłowe i ścięgna podkolanowego). Powinien także wywoływać minimalne wstrząsy i uderzenia w staw oraz wymagać jak najmniejszego zginania kolana. Poniższe czynności są alternatywą dla aktywności wymienionych powyżej:

• Szybki marsz,
• Aerobik w wodzie,
• Pływanie kraulem,
• Narty biegowe lub maszyny eliptyczne,
• Bieżnia z miękką platformą.

Lód i uniesienie nóg

Lód jest przydatny w zwalczaniu bólu i obrzęku. Można go nakładać na kolano przez 15 do 20 minut, a nawet co dwie do czterech godzin, szczególnie po wysiłku fizycznym. Torba z lodem, mrożonymi warzywami lub zamrożonym ręcznikiem działa dobrze. Opuchnięte kolano powinno być podniesione powyżej poziomu serca podczas przykładania lodu.

Uśmierzanie bólu

W razie potrzeby można zastosować leki przeciwbólowe dostępne bez recepty, takie jak paracetamol ibuprofen lub naproksen. Zaleca się nie więcej niż 3000 mg paracetamolu dziennie. Każda osoba z chorobą wątroby lub nadużywająca alkoholu, powinna porozmawiać z lekarzem przed przyjęciem paracetamolu. Osoby z historią zawału serca, krwawienia z żołądka, jelit lub chorobą nerek powinny porozmawiać ze swoim lekarzem przed przyjęciem ibuprofenu, naproksenu lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Osoby przyjmujące więcej niż jeden lek obniżający ciśnienie krwi powinny również zachować ostrożność podczas przyjmowania NLPZ.

Ćwiczenia rozciągające

W zależności od urazu lub stanu powodującego ból, pacjenci mogą rozpocząć ćwiczenia rozciągające już następnego dnia po kontuzji. Z pewnością, należy rozciągać się delikatnie i stopniowo, utrzymując stały nacisk na końcu rozciągania. Należy także unikać podskakiwania lub gwałtownych ruchów rozciągających, ponieważ mogą one uszkodzić już uszkodzoną tkankę. Rozciąganie powinno trwać od 20 do 30 sekund i powinno być wykonywane zarówno na kontuzjowanych, jak i zdrowych nogach. Każdy mięsień należy rozciągać od trzech do pięciu razy na sesję, a sesje rozciągające można wykonywać od jednego do czterech razy dziennie.

Rozciąganie ścięgna podkolanowego

Należy usiąść na podłodze lub łóżku z chorą nogą wyprostowaną prosto przed siebie. Przeciwległa noga może być zgięta lub zwisająca z łóżka. Utrzymując dotkniętą nogę prosto, należy pochylić się do przodu, sięgnąć do kostki i przytrzymać przez 30 sekund. Na końcu należy wrócić do siedzącej wyprostowanej pozycji.

Rozciąganie mięśnia czworogłowego

Należy stanąć za krzesłem, trzymając jedną ręką górę krzesła, a następnie zgiąć kolano i chwycić stopę ręką po tej samej stronie ciała. Trzeba delikatnie przyciągnąć stopę w kierunku ciała i przytrzymać przez 30 sekund, utrzymując stały nacisk na stopę. Nie należy wykonywać ruchu ciągnięcie-zwolnienie-ciągnięcie. Można powtarzać ćwiczenie 10-15 razy.

Ćwiczenia wzmacniające

Ćwiczenia są ważnym elementem. Rehabilitacja kolana prawie zawsze obejmuje ćwiczenia wzmacniające. Pacjenci stopniowo przechodzą od ćwiczeń wykonywanych z prostym kolanem (np. wyprostowane unoszenie nóg) do ćwiczeń, które wymagają pewnego stopnia ugięcia kolana (np. przysiady). Wstępne ćwiczenia obejmują przede wszystkim: 

Unoszenie prostych nóg – usiądź na krawędzi krzesła lub połóż się na plecach. Zegnij przeciwległą nogę. Trzymaj chorą nogę prosto i podnieś ją nad podłogę. Przytrzymaj przez 5 sekund. Powtórz 10 do 15 razy w jednej serii. Wykonaj 3 serie ćwiczeń. Gdy stan się poprawi, wykonuj proste unoszenia nóg z ciężarkami na kostkach. Zacznij od niewielkiego obciążenia i stopniowo zwiększaj ciężar.

Odwodzenie biodra – Połóż się na boku na łóżku lub podłodze. Chora noga powinna znajdować się w górze i być trzymana prosto. Dolna noga powinna być zgięta. Przytrzymaj górną nogę prosto i podnieś ją w kierunku sufitu. Przytrzymaj przez 5 sekund, a następnie powoli opuść. Powtórz ćwiczenie 10 do 15 razy. Wykonaj trzy razy ten zestaw ćwiczeń.

Ćwierć przysiady – Stań kawałek od ściany. Oprzyj się o ścianę. Lekko ugnij oba kolana (pośladki nie powinny znajdować się poniżej kolan), trzymając plecy prosto. Utrzymaj pozycję przez pięć sekund, a następnie powoli wstań prosto. Powtórz ćwiczenie 10 do 15 razy. Wykonaj w sumie trzy zestawy tego ćwiczenia. Aby zwiększyć trudność, ugnij bardziej kolana lub przytrzymaj pozycję przez dłuższy czas. Alternatywnie, użyj piłki do ćwiczeń, aby wykonać przysiady. Stań prosto, trzymając piłkę między plecami a ścianą. Powoli ugnij kolana i opuść plecy. Licz do 5. Powtórz ćwiczenie 10-15 razy.