Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego

Koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2) jest wysoce zakaźny, a wywoływana przez niego choroba – COVID-19, jest często śmiertelna. Na co dzień, dowiadujemy się nowych faktów na temat COVID-19, a wytyczne wielu organizacji na temat walki z chorobą są na bieżąco aktualizowane. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jaki jest wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego.

COVID-19 wiąże się z wieloma problemami o podłożu psychicznym u pacjentów ze stwierdzonym zakażeniem oraz u klinicystów opiekujących się pacjentami z COVID-19. Ponadto, COVID-19 może niekorzystnie wpływać na pacjentów z istniejącymi zaburzeniami psychicznymi. Pacjenci z chorobami psychicznymi mogą być narażeni na zwiększone ryzyko infekcji, ze względu na trudności w przestrzeganiu środków ostrożności. Do środków ostrożności zaliczamy między innymi częste mycie rąk i dystansowanie społeczne. Osoby z zaburzeniami psychicznymi mogą nie rozumieć ryzyka zakażenia.

Istnieje ograniczona liczba badań oraz dostępnych informacji na temat przebiegu i wpływu COVID-19 na sytuację osób, u których występują zaburzenia i choroby psychiczne.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego u pracowników służby zdrowia

Objawy i zaburzenia psychiczne mogą wystąpić u lekarzy i personelu narażonego na zakażenie COVID-19. Przeprowadzono badanie, w którym oceniono stan zdrowia psychicznego u 1200 lekarzy i pielęgniarek w Chinach oraz 1300 pracowników szpitali we Włoszech. Badania wykazały następujące negatywne skutki, jakie wywarła pandemia na stan psychiczny u pracowników:

• Niepokój, obawa, lęk – 12%-20%,
• Depresja – 15-25%,
• Bezsenność – 8%,
• Bardzo duże zmartwienie, przygnębienie – 35-49%.

Zgodne z tymi wynikami są wyniki ankiety internetowej przeprowadzonej wśród kanadyjskich pracowników służby zdrowia. W ankiecie wzięło udział 500 osób, w tym 90% kobiet, w kwietniu 2020 r. Wyniki wykazały, że 47% osób potrzebuje wsparcia psychologicznego.

W innym badaniu przekrojowym, wzięło udział prawie 300 lekarzy i pielęgniarek szpitali, opiekujących się pacjentami z COVID-19 w Singapurze, w lutym i marcu 2020 r. W badaniu wykorzystano narzędzia do samodzielnego badania przesiewowego. Stosunkowo niewielu klinicystów uzyskało pozytywny wynik badania przesiewowego w kierunku lęku, depresji i zespołu stresu pourazowego (PTSD) – 5%-10%.  Autorzy przypisali to dobremu przygotowaniu lekarzy, na podstawie ich wcześniejszych doświadczeń z epidemią SARS z 2003 r.

Przegląd 59 badań na temat epidemii wirusowych pozwolił zidentyfikować wiele czynników ryzyka i czynników ochronnych, związanych z zaburzeniami psychicznymi u pracowników służby zdrowia. Badania dotyczyły epidemii SARS i pandemii COVID-19.

Czynniki ryzyka

Najbardziej spójnym czynnikiem ryzyka we wszystkich badaniach był zwiększony kontakt z chorymi pacjentami. Innymi czynnikami były wcześniejsze objawy/zaburzenia psychiatryczne i/lub choroby ogólne i przebywanie na kwarantannie przez dłuższy czas. Dodatkową rolę odgrywa brak wsparcia organizacyjnego i stygmatyzacja społeczna, skierowana w kierunku pracowników służby zdrowia.

Czynniki ochronne

We wszystkich badaniach, czynnikiem, który najbardziej zmniejszał ryzyko niekorzystnych skutków psychologicznych u pracowników służby zdrowia był dostęp do środków ochrony indywidualnej. Inne czynniki pozytywnie wpływające na stan zdrowia psychicznego obejmowały: wsparcie rówieśników, dostęp do wsparcia ze strony psychologa i zaufanie do środków kontroli zakażeń w danej instytucji. Ponadto, otrzymywanie jasnych informacji od przełożonych i czas wolnego od pracy pomagały pracownikom.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego u chorych z COVID-19

Niewiele jest danych na temat zaburzeń psychicznych u pacjentów z COVID-19. Jednakże, badania dotyczące wcześniejszych epidemii koronawirusa sugerują, że wielu pacjentów z COVID-19 może wykazywać objawy i zaburzenia stanu zdrowia psychicznego.

Do tej pory, przeprowadzone były badania na temat problemów psychicznym u pacjentów hospitalizowanych z powodu SARS lub bliskowschodniego zespołu niewydolności oddechowej. Analiza obejmująca 60 badań, w których wzięło udział 2500 pacjentów wykazała, że podczas ciężkiego przebiegu zakażenia, około 20%-40% pacjentów przejawiało objawy neuropsychiatryczne, takie jak:

• Bezsenność – 42%
• Zaburzenia uwagi lub koncentracji – 38%
• Lęk – 36%
• Zaburzenia pamięci – 34%
• Nastrój depresyjny – 33%
• Uczucie zmieszania – 28%
• Zaburzona świadomość – 21%

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego u dorosłych i dzieci

Pandemia COVID-19 może wiązać się z następującymi negatywnymi skutkami neuropsychicznymi u  dorosłych i dzieci w całej populacji:

Dorośli – Badania przekrojowe samopoczucia u dorosłych od stycznia do kwietnia 2020 r. wykazały, objawy lęku, depresji, wyczerpania i stresu pourazowego u 36% badanych. Częstość występowania objawów na tle psychicznym podczas pandemii może znacznie się zwiększyć.

Dzieci – Chińscy uczniowie klas od 2 do 6, którzy byli poddani kwarantannie w domu średnio przez 34 dni, wypełnili przekrojową ankietę online w lutym i marcu 2020 r. Objawy lęku i depresji zgłaszało około 20% uczniów, a prawie dwie trzecie dzieci obawiało się zakażenia.

Pacjenci z chorobą przewlekłą mogą odczuwać zwiększony lęk, depresję i poziom zmartwienia. Ponadto, osoby mieszkające w miejscach dotkniętych konfliktami zbrojnymi i kryzysami humanitarnymi, są narażone na wyższe ryzyko wystąpienia zaburzeń na tle psychicznym.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Czynniki biologiczne i psychospołeczne

Przyczyny objawów i zaburzeń psychicznych, które powstają podczas pandemii COVID-19, mogą obejmować czynniki biologiczne i psychospołeczne.

COVID-19 może wpływać na czynność ośrodkowego układu nerwowego. W jednym z badań przekrojowych, zidentyfikowano 125 pacjentów, którzy byli hospitalizowani z powodu COVID-19. Wystąpiły u nich objawy neuropsychiatryczne, w tym zdarzenia naczyniowo-mózgowe (62%), zmiany w zachowaniu, zdolnościach poznawczych, świadomości, zmiany osobowościowe (31%) i problemy neurologiczne (9%).

Badania retrospektywne sugerują również, że COVID-19 może wpływać na pracę mózgu.

• Przegląd badań 214 pacjentów hospitalizowanych z powodu COVID-19 wykazał objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Należały do nich: zawroty głowy, bóle głowy lub zaburzenia świadomości u 25% chorych.

• Badanie u 58 pacjentów hospitalizowanych z zespołem ostrej niewydolności oddechowej z powodu COVID-19 uwidoczniło wiele objawów neurologicznych i na tle psychologicznym u chorych. Należały do nich: pobudzenie (69%), splątanie (65%), objawy ze strony układu korowo-rdzeniowego (67%) i zaburzenia neuropsychologiczne (33%).

• Badanie u 841 pacjentów hospitalizowanych z powodu COVID-19 wykazało, że prawie 60% chorych manifestowało objawy neuropsychiatryczne. Zaliczały się do nich: lęk, majaczenie, depresję, zawroty głowy, zaburzenia smaku, bóle głowy, bezsenność i bóle mięśni.

Wirus może nie infekować bezpośrednio ośrodkowego układu nerwowego, a objawy mogą być spowodowane stanem zapalnym lub niepożądanymi skutkami leczenia.

Na podstawie przeglądu piśmiennictwa, można stwierdzić, że epidemie wirusów w przeszłości wiązały się z objawami neuropsychiatrycznymi. Należały do nich demielinizacja, encefalopatia i dysfunkcja nerwowo-mięśniowa, a także zmiany nastroju i psychoza. Objawy wystąpiły u chorych w trakcie zakażenia lub po wyzdrowieniu – w kolejnych tygodniach i miesiącach.

Liczne badania sugerują, że COVID-19 może pośrednio wpływać na ośrodkowy układ nerwowy, poprzez towarzyszącą mu zapalną odpowiedź immunologiczną i stosowane interwencje medyczne. Wyniki badań immunologicznych u pacjentów z COVID-19 obejmują: podwyższone stężenie białka C-reaktywnego w surowicy (CRP). Inne parametry to zwiększenie cytokin prozapalnych (np. Interleukina-6) oraz zmniejszenie całkowitej liczby limfocytów we krwi.

Ciężki przebieg choroby i wynikający z tego tytułu pobyt na Oddziale Intensywnej Terapii często narażają pacjentów na skrajne fizjologiczny i psychologiczny stres, który może być traumatyczny, a nawet zagrażać życiu. Może to doprowadzić również do trwałej choroby psychicznej.

Ponadto, zaburzenia psychiczne, które występują podczas pandemii, mogą wynikać z czynników psychospołecznych, takich jak:

• Skala problemu związanego z zakażeniem,
• Strach przed zarażeniem członków rodziny,
• Brak dostępu do testów i opieki medycznej w przypadku choroby,
• Utrzymywanie dystans fizycznego,
• Zamknięcie w domu, kwarantanna,
• Samotność,
• Niespójne komunikaty i dyrektywy, dotyczące środków ochrony i zapobiegania zakażeniu,
• Zwiększone obciążenie pracą,
• Trudności gospodarcze i brak poczucia bezpieczeństwa,
• Niedobory dostępnych zasobów (np. żywności, produktów papierniczych i środków ochrony indywidualnej),
• Ograniczenie wolności osobistej,
• Ciągłe doniesienia medialne o pandemii i niepewność, co się wydarzy.

Wśród pacjentów, u których wcześniej występowały choroby psychiczne, pogorszenie może nastąpić, ponieważ rutynowe wizyty lekarzy nie są dostępne. W konsekwencji, pacjenci, którzy nie są w stanie uzyskać odpowiedniej pomocy, mogą być zmuszeni do zmniejszenia dawki leków lub całkowitego zaprzestania przyjmowania leków. Niektórzy pacjenci mogą nie mieć możliwości dostosowania dawki lub zmiany leków, jeśli są one nieskuteczne lub powodują działania niepożądane.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Skutki zaburzeń stanu zdrowia psychicznego

Na podstawie badań dotyczących pandemii COVID-19 i wcześniejszych epidemii, można stwierdzić, że wiele osób jest narażonych na pogorszenie stanu zdrowia psychicznego. Na skutek pandemii może dochodzić do zaburzeń lękowych, stanów depresyjnych, bezsenności i zespołu stresu pourazowego (PTSD).

Ponadto, pandemia COVID-19 może wiązać się z powstaniem lub nasileniem zachowań i zaburzeń związanych z używaniem i nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Internetowe badania wśród dorosłych mieszkańców Chin w marcu 2020 r. wykazały, że podczas pandemii wzrosło spożycie alkoholu i tytoniu.

• Osoby regularnie pijące (32%) zwiększyły ilość spożywanego alkoholu,
• 19% osób, które w przeszłości nadużywały alkohol, wróciły do nałogu,
• Osoby regularnie palące papierosy, zwiększyły ilość spożywanego tytoniu (20% ),
• Byli palacze zgłosili powrót do nałogu (25%).

Pandemia COVID-19 może również zwiększać ryzyko myśli i zachowań samobójczych. Dane oparte są o badania, które wykazały, że wcześniejsze epidemie wirusów były związane ze zwiększonym odsetkiem zgonów samobójczych. Samobójstwa często były zgłaszane jako niekorzystny efekt kwarantanny. Wśród osób w wieku 65 lat lub starszych, epidemia SARS z 2003 r., wiązała się z 30% wzrostem liczby samobójstw.

Samobójstwa związane z COVID-19 mogą wynikać z trudności związanych z pandemią. Należą do nich: niedostatek ekonomiczny, izolacja społeczna, ograniczony dostęp do opieki medycznej i psychiatrycznej oraz piętno zakażenia. Skok zakupów broni w Stanach Zjednoczonych podczas pandemii stanowi kolejny czynnik ryzyka samobójstw.

Pracownicy służby zdrowia

Badania dotyczące epidemii sugerują, że zaburzenia na tle psychicznym są bardziej prawdopodobne u pracowników służby zdrowia, którzy są narażeni na ryzyko zakażenia. Na przykład, w metaanalizie przestudiowano 25 badań dotyczących epidemii wirusowych. Badano w nich problemy psychiczne u pracowników służby zdrowia. Badaniu podlegali pracownicy, którzy mieli bezpośredni kontakt z zakażonymi pacjentami i pracownikami oraz pracownicy którzy mieli niewielki kontakt z zakażeniem lub nie mieli go wcale. Analiza objęła 16 badań na temat epidemii SARS 2003 i 5 badań na temat pandemii COVID-19. Więcej objawów i zaburzeń na tle zdrowia psychicznego wystąpiło u osób, które były bardziej narażone na zakażenie i miało kontakt z osobami zakażonymi. Zaburzenia występowały nawet przez bardzo długi czas.

Jednakże, pracownicy służby zdrowia mogą również doświadczać pozytywnych skutków psychologicznych, w wyniku swoich wysiłków podczas pandemii COVID-19. Ankieta przeprowadzona w centrum medycznym w Nowym Jorku w kwietniu 2020 r. wykazała, że ​​u ponad 60% osób pojawiło się zwiększone poczucie celu i znaczenia wykonywanej pracy. Prawie 50% pracowników pozostało optymistami w obliczu obecnej sytuacji.

Pacjenci z COVID-19

COVID-19 wydaje się często wiązać z zespołem różnych objawów w ostrej fazie choroby. W przeglądzie 12 badań u pacjentów z ostrym zakażeniem COVID-19,  zaobserwowano splątanie i zaburzenia świadomości. Jedno z badań, które objęło 144 pacjentów z COVID-19, wykazało, że lęk wystąpił u 35% chorych, a objawy depresji u 28%.

Badania dotyczące wcześniejszych epidemii koronawirusa (innych niż COVID-19) sugerują, że COVID-19 prawdopodobnie wiąże się z wieloma różnymi objawami i zaburzeniami psychicznymi. W jednym z badań dotyczących SARS, oceniano objawy związane z zaburzeniami stanu zdrowia psychicznego u pacjentów hospitalizowanych. Podczas ostrej infekcji, każdy z poniższych objawów wystąpił u co najmniej 5% pacjentów:

• Agresja,
• Zmieniona świadomość,
• Lęk,
• Upośledzenie uwagi lub koncentracji,
• Halucynacje słuchowe,
• Zmieszanie,
• Nastrój depresyjny,
• Bezsenność,
• Drażliwość,
• Upośledzenie pamięci.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Pacjenci z istniejącą wcześniej chorobą psychiczną

Wśród pacjentów z wcześniej występującą chorobą psychiczną, zakażenie koronawirusem z ciężkim przebiegiem SARS-CoV-2, może zaostrzyć wcześniej istniejącą chorobę. U pacjentów ze schizofrenią, COVID-19 i leki stosowane w leczeniu zakażenia mogą wiązać się z depresją psychotyczną. Pacjenci mogą włączyć COVID-19 do swoich urojeń.

Ponadto, objawy psychotyczne, deficyty poznawcze, zdezorganizowane myślenie i zachowanie, mogą osłabiać zdolność do przestrzegania środków ostrożności. Należą do nich między innymi: dystans fizyczny, mycie rąk i noszenie masek. Co więcej, u pacjentów z istniejącą wcześniej chorobą psychiczną, którzy zostali zakażeni SARS-CoV-2, mogą pojawić się nowe, współistniejące objawy i zaburzenia psychiczne.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Osoby poddane kwarantannie

Osoby poddane kwarantannie podczas pandemii COVID-19, mogą rozwinąć szeroki zakres objawów i zaburzeń na tle psychicznym. Przegląd 24 badań dotyczących poprzednich epidemii i wpływu kwarantanny wykazuje niekorzystne skutki psychologiczne izolacji, które obejmują:

• Złość,
• Lęk,
• Znudzenie,
• Zagubienie,
• Strach,
• Depresję,
• Wyczerpanie emocjonalne,
• Frustrację,
• Drażliwość,
• Stres,
• Unikanie zatłoczonych lub publicznych miejsc,
• Oddalenie się od bliskich,
• Nadużywanie alkoholu,
• Zespół stresu pourazowego,
• Nadmierne zaabsorbowanie niepokojącymi objawami somatycznymi i stygmatyzacją,
• Przemoc w rodzinie
• Myśli i zachowania samobójcze.

Objawy somatyczne obejmują: bóle brzucha, nudności, zaparcia, bóle głowy, bóle kręgosłupa, bóle stawów, zespół jelita drażliwego.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Radzenie sobie z zaburzeniami na tle psychicznym

Choroby psychiczne związane z pandemią COVID-19, mogą wystąpić w wielu populacjach, w tym u klinicystów leczących pacjentów z COVID-19. Mogą pojawić się także u osób z podejrzeniem choroby, u pacjentów z COVID-19 i pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, występującymi przed COVID-19. Zaburzenia mogą dotyczyć również członków rodzin lekarzy i pacjentów.

W przypadku osób, które doświadczają objawów lęku, depresji, bezsenności lub zespołu stresu pourazowego (PTSD) podczas pandemii COVID-19, stopniowa opieka może być skutecznym podejściem. Zgodnie z tym podejściem, monitorowanie problemów ze zdrowiem psychicznym ma nadrzędne znaczenie. Należy zwiększyć nadzór nad przemocą domową i znęcaniem się nad dziećmi, który może wzrosnąć w przypadku nakazów pozostania w domach.

Osobom z niskim poziomem objawów, należy zapewnić materiały samopomocy, dotyczące ich objawów i obaw oraz kwalifikować do rozmowy z lekarzem psychiatrą lub psychologiem. Dotyczy to szczególnie osób, u których objawy i obawy nie mijają przez dłuższy czas. Można korzystać z terapii w formie online.

Inne interwencje, które mogą pomóc obejmują ograniczenie dostępu do wiadomości o pandemii, a także utrzymywanie rutynowych czynności związanych ze snem i pracą. Ważne jest również zadbanie o aktywność fizyczną, relaks oraz utrzymywanie kontaktu z rodziną i przyjaciółmi za pośrednictwem telefonu i komputera. Osoby z objawami od umiarkowanych do ciężkich, mogą być leczone przez lekarza pierwszego kontaktu lub skierowane do specjalisty zdrowia psychicznego.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Opieka psychiatryczna

Jeśli to możliwe, opieka psychiatryczna powinna być prowadzona przez komputer lub telefon, a nie twarzą w twarz. Kontakt z pacjentem za pomocą głosu lub głosu i obrazu wideo, może być ważniejszy niż wiadomości tekstowe i e-maile. Liczne badania sugerują, że pacjenci i ich psychiatrzy są generalnie zadowoleni z przejścia na telemedycynę. To, czy wizyty odbywają się za pośrednictwem wideo czy telefonu, zwykle zależy od preferencji pacjenta.

Zalety telepsychiatrii obejmują: lepszy dostęp dla pacjentów i możliwość zobaczenia domu pacjenta (chociaż są tacy, którzy uważają to za uciążliwe). Podczas, gdy niektórzy pacjenci mogą czuć się bardziej zrelaksowani, innym może być trudniej zdobyć zaufanie do lekarza. Wady obejmują trudności w obserwowaniu niewerbalnych wskazówek od pacjenta i słyszenia pacjentów, zakłócenia techniczne, a pacjenci mogą mieć problemy z utrzymaniem uwagi. Ponadto, specjaliści mogą czuć się odizolowani od współpracowników i pacjentów.

Gdy konieczne są wizyty twarzą w twarz, należy stosować środki ochrony indywidualnej (np. maski). Najlepiej byłoby, gdyby opieka twarzą w twarz była udzielana pacjentom indywidualnie, a nie grupom. Jeśli jednak zapotrzebowanie na usługi w zakresie zdrowia psychicznego jest wysokie, wówczas format grupowy jest akceptowalny.

Pacjenci przyjmujący leki

Psychiatrzy mogą zostać poproszeni o konsultacje w sprawie pacjentów otrzymujących farmakoterapię z powodu COVID-19. Dlatego, powinni znać leki, które są obecnie stosowane. Na przykład, deksametazon, który jest podawany w niektórych badaniach klinicznych w kierunku COVID-19, może być związany ze skutkami ubocznymi. Należą do nich: depresja, labilność emocjonalna, euforia, bezsenność, złe samopoczucie, zmiany osobowości i psychoza. Pacjentów należy zapytać o wszelkie inne przepisane leki lub suplementy, które przyjmują.

W wielu przypadkach wydaje się, że leki psychotropowe można bezpiecznie przepisać pacjentom otrzymującym farmakoterapię z powodu COVID-19. Leki przeciwdepresyjne (np. Escitalopram), przeciwpsychotyczne (np. Olanzapina), benzodiazepiny (lorazepam) i walproinian, nie wydają się wchodzić w reakcje z lekami przeciwwirusowymi. Do leków przeciwwirusowych zaliczamy na przykład interferon, lopinawirę i rytonawirę oraz rybawirynę. Niemniej jednak, lekarze psychiatrzy powinni być świadomi potencjalnych interakcji między lekami, zanim zasugerują leki psychotropowe.

Wpływ COVID-19 na stan zdrowia psychicznego – Dystans społeczny

Dystans społeczny, który jest zalecany w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia COVID-19 wśród ogółu społeczeństwa, może powodować uczucie samotność u niektórych osób. Dotyczy to szczególnie osób mieszkających samotnie, w tym osób starszych. Wysokie poczucie samotności  dotyka szczególnie osób, które polegają raczej na usługach socjalnych niż na rodzinie.

Aby zachować fizyczny dystans, większość placówek szpitalnych ogranicza lub wstrzymuje wizyty rodzin i przyjaciół. Zainstalowanie systemów wideokonferencyjnych może połączyć pacjentów z członkami rodziny i złagodzić niepokój. Członkowie rodziny bliskiej osoby, która jest ciężko chora lub umierająca, często nie maja możliwości jej odwiedzenia. Bezpośrednio lub niedługo po śmierci pacjenta, zespół terapeutyczny powinien odpowiedzieć na pytania dotyczące ostatnich dni życia pacjenta.

Przymusowe oddzielenie członków rodziny od pacjentów z COVID-19, którzy są bliscy śmierci, zakłóca proces żałoby i uniemożliwia pożegnanie się z bliską osobą. Konieczność fizycznego dystansowania się, może kolidować z pogrzebami i tradycyjnymi rytuałami żałobnymi, pozostawiając rodzinę społecznie izolowaną i samotną. Niektóre osoby na skutek obecnej sytuacji mogą odczuwać zaburzenia lękowe, żałobę powikłaną, PTSD  i depresję, a także kardiomiopatię wywołaną stresem. Objawy mogą się nasilić na skutek nagłej i nieoczekiwanej śmierci bliskiej osoby. Złe samopoczucie psychiczne może częściej dotykać osoby z poprzednią historią stanów lękowych, depresją lub na skutek obawy przed samotnym życiem i zarażeniem SARS-CoV-2.