Rak pęcherza moczowego

Co to jest rak pęcherza moczowego?

Rak pęcherza moczowego jest jednym z najczęstszych nowotworów. Najczęstszym typem raka pęcherza moczowego jest rak urotelialny, znany również jako rak przejściowokomórkowy (TCC). Sporadycznie wykrywa się również inne rodzaje raka pęcherza, w tym raka płaskonabłonkowego (który pod mikroskopem przypomina raka skóry) i gruczolakoraka (który ma wzór gruczołowy, podobny do raka jelita grubego pod mikroskopem). W innych rejonach świata, takich jak regiony północnoafrykańskie i śródziemnomorskie, rak płaskonabłonkowy może być częściej obserwowany na obszarach, gdzie występuje schistosomatoza (choroba pasożytnicza). Jednakże, rak urotelialny (TCC) również pozostaje tam najczęstszym nowotworem. 

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka pęcherza moczowego?

Rak pęcherza moczowego występuje częściej u mężczyzn i u osób starszych. Średnia wieku w chwili rozpoznania wynosi 69 lat. Inne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko powstania raka pęcherza to między innymi:

Narażenie na chemikalia – Narażenie na określone chemikalia lub związki przemysłowe  może znacznie zwiększyć ryzyko raka pęcherza. Szczególnym zagrożeniem są barwniki zawierające związki azowe. W większości przypadków, rozwój raka pęcherza moczowego zajmuje wiele lat po ekspozycji na chemikalia, chociaż często trudno jest ustalić bezpośrednią przyczynę.

Dym papierosowy – U osób palących papierosy ryzyko zachorowania na raka pęcherza zwiększa się od dwóch do czterech razy w porównaniu z osobami, które nigdy nie paliły. U długoterminowych nałogowych palaczy ryzyko to zwiększa się aż od 6 do 10 razy. Ryzyko zwiększa również narażenie na bierne palenie.

Historia rodzinna – Historia rodzinna raka pęcherza prawdopodobnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka u danej osoby, szczególnie u osób palących papierosy.

Jakie są objawy raka pęcherza moczowego?

Początkowe oznaki i objawy raka pęcherza moczowego są często mylone z objawami infekcji dróg moczowych lub kamicy nerkowej, ponieważ są do nich bardzo podobne. Objawy często pojawiają się i znikają i nie są poważne. Najczęstsze objawy to z pewnością:

Krwiomocz (krew w moczu)

Krwiomocz spowodowany nowotworem jest zwykle widoczny (zabarwienie moczu na różowy lub czerwony), przerywany i nie powoduje bólu. Jednak osoby z mikroskopowym krwiomoczem (gdy krew jest widoczna pod mikroskopem, ale nie zmienia koloru) również rzadko mogą mieć raka pęcherza. Jednakże, krwiomocz występuje także często u osób, które nie mają nowotworu. Istotne jest, aby każdy, kto ukończył 35 lat i zauważa krew w moczu,  poddał się ocenie nerek, moczowodów, pęcherza i cewki moczowej. Badania powinni przejść zwłaszcza palacze, dlatego że sa bardziej narażeni na rozwój nowotworu.

Ból

Odczuwanie bólu może być również oznaką raka pęcherza. Ból może pojawić się w boku (w środkowej części pleców), powyżej kości łonowej lub w kroczu. W okolicy bocznej, ból może się rozwinąć w przypadku całkowitego lub częściowego zablokowania moczowodu po danej stronie. W rezultacie,  ból jest spowodowany ciśnieniem wstecznym moczu. Co więcej, ból może również wystąpić podczas oddawania moczu, co nazywa się to dysurią.

Objawy związane z oddawaniem moczu

Chociaż większość pacjentów nie ma tego rodzaju objawów, symptomy takie jak potrzeba częstego lub nagłego oddawania moczu w ciągu dnia lub nocy oraz wyciek moczu w drodze do łazienki, występują u niektórych osób z rakiem pęcherza. Jednakże, większość osób z tymi objawami nie ma raka pęcherza, ale inny stan, taki jak nadreaktywny pęcherz, infekcję dróg moczowych lub przerost prostaty.

Inne objawy

Inne objawy raka pęcherza, takie jak zmęczenie, utrata masy ciała i brak apetytu, zwykle nie występują, aż do późnych (bardziej zaawansowanych) stadiów raka pęcherza.

Jak zdiagnozować raka pęcherza moczowego?

Każdy, kto ma oznaki lub objawy raka pęcherza, powinien mieć przede wszytskim wykonaną pełną ocenę nerek, moczowodów, pęcherza i cewki moczowej. Powinno być tak zwłaszcza, jeśli dana osoba ma więcej niż 35 lat. Ocena ta obejmuje badania moczu, cystouretroskopię oraz badanie obrazowe nerek i moczowodów.

Badania moczu

U osób z objawami pęcherza można zalecić badania moczu. Analiza moczu to test wykorzystujący chemiczny pasek testowy, który zmienia kolor w odpowiedzi na obecność pewnych cech moczu, takich jak białe krwinki, czerwone krwinki i glukoza (cukier). Badanie cytologiczne moczu to badanie, w ramach którego doświadczony patolog bada próbkę moczu pod mikroskopem, aby sprawdzić, czy z błony śluzowej pęcherza wydalają się komórki o nieprawidłowym wyglądzie. Patolog często może zidentyfikować czy nieprawidłowe komórki są rzeczywiście rakowe., co jest niezwykle ważne.

Badania obrazowe

Ważnym aspektem jest także badanie obrazowe. Badania obrazowe z pewnością mogą pomóc wykryć wszelkie masy lub nieprawidłowości w nerkach, moczowodach, pęcherzu lub cewce moczowej. Wybór odpowiedniego rodzaju badania obrazowego zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta. Badania mogą obejmować między innymi tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, dożylny pyelogram [IVP] lub USG nerek.

Tomografia komputerowa (TK) – TK to badanie obrazowe, które bada strukturę nerek, moczowodów i pęcherza oraz może pokazać rozległość nowotworu. Może także pomóc określić, czy istnieje blokada w drogach moczowych i pokazać, czy rak rozprzestrzenił się poza pęcherz. Skany tomografii komputerowej zwykle wymagają użycia barwnika kontrastowego.

Rezonans magnetyczny – RM nerek, moczowodów i pęcherza może zostać wykorzystany do oceny dróg moczowych. Ta metoda może dostarczyć dodatkowych informacji w ocenie zaawansowania nowotworu i może być stosowana u pacjentów z alergią na kontrast.

IVP – W IVP, do żyły wstrzykuje się nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich barwnik (widoczny na zdjęciu rentgenowskim). Barwnik jest wydalany przez nerki. Gdy barwnik przechodzi przez nerki do pęcherza moczowego, drogi moczowe i wszelkie masy są widoczne na zdjęciu rentgenowskim.

Istnieje niewielkie ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej na barwnik. Osoby uczulone na kontrast, jod lub skorupiaki powinny przed badaniem powiadomić specjalistę radiologa o swojej alergii. 

Cystoskopia

Cystoskopia, zwana także cystouretroskopią, to procedura, która jest wykonywana w celu zbadania wyściółki cewki moczowej i pęcherza. Może to zrobić urolog w gabinecie lub na sali operacyjnej. Podczas wykonywania badania, na cewkę moczową nakłada się specjalny żel, aby zmniejszyć dyskomfort. Następnie, małą rurkę z kamerą (cystoskop) wprowadza się do pęcherza przez cewkę moczową. Lekarz bada wyściółkę pęcherza i cewki moczowej. W przypadku zauważenia nieprawidłowej tkanki można wykonać biopsję. Próbka pobrana podczas biopsji jest badana pod mikroskopem w celu określenia, czy obecne są komórki rakowe.

Jakie wyróżniamy stadia raka pęcherza moczowego?

Leczenie i rokowanie zależą przede wszytskim od stopnia zaawansowania i ryzyka nawrotu nowotworu. Ocena opiera się na tym, jak głęboko nowotwór wniknął do tkanek pęcherza, czy obejmuje węzły chłonne i czy rozprzestrzenił się do innych narządów. Po potwierdzeniu rozpoznania nowotworu pęcherza, można przeprowadzić badania, w celu określenia stopnia zaawansowania choroby. Najczęściej stosowanym systemem do oceny stopnia zaawansowania nowotowru jest system TNM (ang. Tumor, Node, Metastasis). Kombinacje klasyfikacji T, N i M są zgrupowane razem, aby opisać stadia choroby. Ocena przedstawia się następująco:

T – guz pierwotny nowotworu

Tx – nie można ocenić guza pierwotnego

T0 – nie stwierdza się guza pierwotnego

Ta – nieinwazyjny guz brodawczakowaty

Tis – rak przedinwazyjny (carcinoma in-situ)

T1 – nowotwór naciekający podnabłonkową tkankę łączną – podścielisko

T2 -nowotwór naciekający błonę mięśniową

T2a – nowotwór naciekający wewnętrzną połowę błony mięśniowej

T2b – nowotwór naciekający zewnętrzną połowę błony mięśniowej

T3 – nowotwór naciekający poza błonę mięśniową

T3a – naciekanie poza błonę mięśniową widoczne tylko mikroskopowo

T3b – naciekanie nowotworu poza błonę mięśniową widoczne makroskopowo

T4 – nowotwór naciekający narządy sąsiednie

T4a – nowotwór naciekający na prostatę, pęcherzyk nasienny, macicę lub pochwę

T4b – nowotwór naciekający na ścianę miednicy lub powłoki brzuszne.

Klasyfikacja

Klasyfikacja odnosi się do tego, jak komórki rakowe wyglądają pod mikroskopem. Stopień jest z pewnością jednym z czynników wykorzystywanych do przewidywania prawdopodobieństwa nawrotu nowotowru po leczeniu i oceny szansy na przeżycie pacjenta. Raki o wysokim stopniu złośliwości częściej nawracają i stają się inwazyjne. W przypadku guzów nieinwazyjnych, stopień złośliwości może być niski lub wysoki, podczas gdy prawie wszystkie nowotwory inwazyjne (stadium T1 i wyższe) mają wysoki stopień ryzyka. 

Grupa ryzyka (niskie, średnie lub wysokie ryzyko)

Podsumowując, kilka czynników jest używanych do opisania ryzyka raka pęcherza moczowego jako niskiego, średniego lub wysokiego, w oparciu o prawdopodobieństwo jego nawrotu i progresji nowotworu. Czynniki te obejmują między innymi rozmiar, liczbę i wygląd guza (guzów) jeśli nawraca. Ponadto, ocenia się  jak głęboko wnika on do pęcherza. Te grupy ryzyka wpływają na rodzaj leczenia stosowanego przez klinicystów. W związku z tym, osoba, u której nowotwór jest niskiego ryzyka, może mieć zastosowane mniej agresywne leczenie i obserwację, podczas gdy osoba z rakiem pęcherza o wyższym ryzyku, może wymagać bardziej agresywnego leczenia i częstszych obserwacji.

Przeczytaj więcej na temat leczenia raka nienaciekającego błonę mięśniową pęcherza moczowego.