Rak prostaty

Co to jest rak prostaty?

Rak prostaty to inaczej rak gruczołu krokowego, małego gruczołu u mężczyzn zlokalizowanego poniżej pęcherza i powyżej odbytnicy. Prostata wytwarza płyn, który pomaga przenosić plemniki podczas wytrysku. Większość chorych zdiagnozowanych na raka prostaty, nie umiera na nowotwór. Rak prostaty często rozwija się tak wolno, że wielu mężczyzn umiera z innych przyczyn, zanim jeszcze rozwiną się u nich objawy nowotworu prostaty.

Badania przesiewowe w kierunku raka prostaty obejmują testy na raka prostaty u mężczyzn, którzy nie mają żadnych objawów choroby. To badanie może wykryć nowotwór na wczesnym etapie. Jednak eksperci zgadzają się, że badania przesiewowe w kierunku raka prostaty nie powinny być rutynowe u wszystkich mężczyzn i że badania przesiewowe mogą przynosić korzyści i szkody.

Do czynników ryzyka rozwoju raka prostaty należą:

• Wiek – Wszyscy mężczyźni są narażeni na raka prostaty, ale ryzyko to znacznie wzrasta wraz z wiekiem. Rak prostaty rzadko występuje u mężczyzn w wieku poniżej 50 lat.
• Pochodzenie etniczne – Afroamerykanie częściej zapadają na raka prostaty niż biali i latynosi. Są również bardziej narażeni na śmierć z powodu raka prostaty.
• Rodzinna historia choroby – Mężczyźni, których krewny pierwszego stopnia (ojciec lub brat) ma raka prostaty, są bardziej narażeni na rozwój tej choroby. Pacjenci mający krewnych płci żeńskiej z rakiem piersi (związane z genem raka piersi BRCA) mogą również być bardziej narażeni na raka prostaty.
• Dieta bogata w tłuszcz zwierzęcy lub uboga w warzywa może zwiększać ryzyko raka prostaty u mężczyzny.

 Rak prostaty – Jak go zdiagnozować?

Badanie przesiewowe w kierunku raka prostaty obejmuje badanie krwi, które mierzy swoisty antygen prostaty (PSA). Jest to białko, które wytwarza prostata. Test PSA mierzy ilość PSA w próbce krwi. Chociaż wielu mężczyzn z rakiem prostaty ma podwyższone stężenie PSA, wysoki poziom nie musi koniecznie oznaczać nowotworu. Najczęstszą przyczyną podwyższonego PSA jest łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH), niezłośliwe powiększenie gruczołu krokowego. Inne przyczyny to infekcja prostaty (zapalenie gruczołu krokowego), uraz (np. od jazdy na rowerze) i aktywność seksualna. Należy unikać wytrysku lub długiej jazdy na rowerze przez co najmniej 48 godzin przed wykonaniem testu PSA.

Badanie odbytnicy – Czasami lekarz zaleca badanie odbytnicy, wraz z pomiarem PSA, w celu przesiewu w kierunku raka prostaty. Jednak badania nie wykazały, że badanie odbytnicy jest skutecznym testem przesiewowym w kierunku raka prostaty.

Jeśli wynik testu PSA jest pozytywny, nie jest to powód do paniki. Stany niezłośliwe są najczęstszymi przyczynami nieprawidłowych wyników testów, zwłaszcza testów PSA. Z drugiej strony, pozytywnego testu nie powinno sie ignorować. Pierwszym krokiem w ocenie podwyższonego PSA jest zwykle powtórzenie testu. W niektórych przypadkach, przed powtórzeniem testu można zostać wyleczonym z powodu infekcji prostaty. Jeżeli PSA pozostaje wyższe, zaleceniem jest skierowanie do urologa. Urolog może zlecić dalsze badania, w tym badania laboratoryjne lub rezonans magnetyczny, a także może wykonać biopsję prostaty.

Biopsja prostaty – Polega ona na wykonaniu badania USG odbytu i użyciu igły, w celu pobrania próbek tkanki gruczołu krokowego. Badanie wykonuje się w gabinecie przez urologa, czyli lekarza specjalizującego się w leczeniu chorób układu moczowego, pęcherza i prostaty. Po zabiegu, większość mężczyzn odczuwa ból, a w moczu lub nasieniu może pojawić się krew. Biopsje rzadko mogą powodować poważne infekcje. Czasami biopsje są pod kontrolą badania rezonansu magnetycznego.

Jakie są wady i zalety badań przesiewowych w kierunku raka prostaty?

Istnieje wiele argumentów za i przeciw badaniom przesiewowym w kierunku raka prostaty. 

Argumenty przemawiające za badaniami przesiewowymi

Eksperci opowiadający się za badaniami przesiewowymi w kierunku raka prostaty przytaczają następujące argumenty:

• Wyniki dużego europejskiego badania przesiewowego w kierunku raka prostaty wykazały, że u mężczyzn, którzy przebyli badanie na obecność antygenu prostaty (PSA), ryzyko zgonu z powodu raka prostaty po 13 latach było o 20% niższe w porównaniu z mężczyznami, którzy nie przeszli badań przesiewowych w kierunku raka prostaty. Mężczyźni, którzy mieli test PSA, mieli również o 30% mniejsze ryzyko wystąpienia choroby przerzutowej.
• Znaczna liczba mężczyzn umiera co roku na raka prostaty, a wielu więcej cierpi z powodu powikłań związanych z zaawansowaną chorobą.
• W przypadku mężczyzn z agresywnym rakiem, największą szansą na wyleczenie jest wczesne wykrycie, a następnie poddanie nowotworu operacji lub radioterapii. Badania wykazały, że mężczyźni, u których wykryto raka prostaty w badaniach przesiewowych PSA, zwykle mają nowotwór we wcześniejszym stadium niż mężczyźni, u których wykryto raka innymi metodami.
• Pięcioletnie przeżycie mężczyzn z rakiem prostaty ograniczonym do gruczołu krokowego (we wczesnym stadium) wynosi prawie 100%. Wskaźnik ten spada do 30% u mężczyzn, u których rak rozprzestrzenił się na inne obszary ciała. Jednak wiele nowotworów we wczesnym stadium nie jest agresywnych, a 5-letnie przeżycie w przypadku tych nowotworów wyniesie prawie 100%, nawet bez żadnego leczenia.
• Dostępne testy przesiewowe nie są doskonałe, ale są łatwe do wykonania i mają odpowiednią dokładność.

Argumenty przeciwko kontroli przesiewowej

Podniesiono również argumenty przeciwko kontroli przesiewowej:

• Mimo że europejskie badanie wykazało korzyści z badań przesiewowych w kierunku raka prostaty, testy PSA zapobiegły tylko około 1 na 1000 śmierci z powodu raka prostaty u mężczyzn po 13 latach. Ponadto, 75% mężczyzn z nieprawidłowym PSA, którzy mieli biopsję prostaty, nie miało raka prostaty.
• Jest mało prawdopodobne, aby wiele raków prostaty wykrytych podczas badań przesiewowych spowodowało śmierć lub kalectwo. W związku z tym, u wielu mężczyzn zostanie zdiagnozowany rak i potencjalnie będą oni cierpieć z powodu skutków ubocznych leczenia raka, które nigdy nie zostałyby wykryte bez badań przesiewowych w kierunku raka prostaty. Innymi słowy, nawet jeśli badania przesiewowe wcześnie wykryją nowotwór, nie we wszystkich przypadkach jest jasne, czy nowotwór należy leczyć.

Rak prostaty – Czy wykonywać badania przesiewowe?

Odpowiedź na to pytanie nie jest taka sama dla wszystkich.

Wiele stowarzyszeń medycznych i specjalistów zgadza się, że mężczyźni powinni omawiać badania przesiewowe ze swoim lekarzem. Mężczyzn należy informować o korzyściach i zagrożeniach związanych z badaniami przesiewowymi i leczeniem raka prostaty. Należy pomóc im podejmować decyzje, które najlepiej odzwierciedlają ich osobiste wartości i preferencje.

Wiek, od którego należy rozważyć badanie przesiewowe – Dyskusje na temat badań przesiewowych powinny rozpocząć się w wieku 50 lat dla mężczyzn o średnim ryzyku zachorowania na raka prostaty.

Mężczyźni z czynnikami ryzyka raka prostaty (tacy jak czarni mężczyźni lub mężczyźni z rodzinną historia choroby) mogą chcieć rozpocząć badania w wieku od 40 do 45 lat.

Jak często przeprowadzać badania przesiewowe – Po rozpoczęciu badań przesiewowych, należy je przeprowadzać co rok do dwóch lat (jeśli wymagane są dalsze badania) z oznaczeniem PSA krwi. 

Wiek zaprzestania badań przesiewowych – Wytyczne sugerują zaprzestanie badań przesiewowych po ukończeniu 69 lat, chociaż niektórzy eksperci nadal oferowaliby badania przesiewowe zdrowym mężczyznom powyżej tego wieku.

Badania przesiewowe nie są zalecane dla mężczyzn, których oczekiwana długość życia lub zdolność do leczenia ohraniczają poważne problemy zdrowotne. W takich sytuacjach, potencjalne korzyści z badań przesiewowych nie przeważają nad prawdopodobnymi szkodami.

Jak wygląda leczenie raka prostaty w stadium I lub II?

Zlokalizowany (wczesny) rak prostaty to rak, który nie rozprzestrzenił się do węzłów chłonnych ani odległych narządów. Istnieją trzy standardowe sposoby leczenia zlokalizowanego raka prostaty:

• Operacja usunięcia gruczołu krokowego (zwana radykalną prostatektomią),
• Radioterapia (RT; brachyterapia), czasami połączona z terapią pozbawienia androgenów (ADT),
• Obserwacja.

Ponadto, trwaja badania nad  innymi formami terapii, takimi jak krioterapia i skoncentrowane ultradźwięki o wysokiej intensywności. Podejścia te mogą być ukierunkowane na określony obszar gruczołu krokowego, w którym znajduje się guz. Jest to terapia ogniskowa. Długoterminowe dane dotyczące tych technik nie są dostępne i nie ma porównania ze standardowymi metodami leczenia. Mogą być one odpowiednie dla niektórych mężczyzn po rozważeniu wszystkich potencjalnych zagrożeń i korzyści. Najkorzystniejsze leczenie zależy od wieku i stanu zdrowia, preferencji oraz stopnia zaawansowania nowotworu.

Prostatektomia

Radykalna prostatektomia to operacja  usunięcia gruczołu krokowego, a następnie ponownego połączenia cewki moczowej i pęcherza. Najczęstsze powikłania prostatektomii to:

• Nietrzymanie moczu (wyciek moczu),
• Zaburzenia erekcji.

Istnieją dwa sposoby wykonania prostatektomii: otwarta i zautomatyzowana. Otwarta prostatektomia wymaga nacięcia skóry od góry do dołu o długości od 7,5 do 10 cm, rozpoczynającego się od szczytu kości łonowej. Prostatektomia zautomatyzowana obejmuje kilka małych nacięć, zwykle o łącznej długości od 5 do 6 cm. Przez nacięcia umieszcza się małe narzędzia i kamerę. Chirurg działa, patrząc na monitor, który wyświetla to, co widzi przez kamerę. Prawdopodobieństwo wyleczenia nowotworu i zminimalizowania powikłań pooperacyjnych zależy od umiejętności i doświadczenia chirurga, a nie od rodzaju zabiegu. Aby uzyskać dobry wynik leczenia, ważne jest, aby zapytać o doświadczenie chirurga. Warto porozmawiać o potencjalnym ryzyku i korzyściach związanych z różnymi typami prostatektomii, aby określić, który jest odpowiedni dla danego pacjenta.

Radioterapia

W leczeniu raka prostaty stosuje się dwie formy radioterapii: radioterapię wiązką zewnętrzną i brachyterapię. Używa się je często razem, szczególnie w przypadku mężczyzn z guzami średniego i wysokiego ryzyka.

Radioterapia wiązką zewnętrzną

Ta terpia wykorzystuje urządzenie, które porusza się wokół pacjenta, kierując promienie rentgenowskie na miednicę. Metoda ta jest zwykle wykonywana w ramach wielu codziennych zabiegów przez kilka tygodni, w zależności od zastosowanej techniki. Każdy zabieg trwa zaledwie kilka minut i zwykle można kontynuować zwykłe czynności. Zabieg zazwyczaj łączy się z krótkoterminową terapią hormonalną (ADT), szczególnie u mężczyzn z chorobą o średnim i wysokim ryzyku. Skutki uboczne obejmują konieczność częstego korzystania z łazienki (oddanie moczu), ból pęcherza, zaburzenia erekcji oraz obrzęk i ból w odbytnicy. Objawy te są zwykle przejściowe, chociaż długotrwałe powikłania mogą wystąpić wiele lat po zabiegu. Należa do nich między innymi krwawienie z odbytu i krew w moczu.

Brachyterapia

W brachyterapii źródła radioaktywne są umieszczane bezpośrednio w gruczole krokowym. Istnieją dwa rodzaje brachyterapii, z których oba wykonywane są w znieczuleniu:

• Jeden rodzaj brachyterapii, zwany brachyterapią o niskiej dawce, polega na umieszczaniu nasion wielkości ryżu, które emitują promieniowanie do prostaty. Nasiona z czasem stopniowo tracą radioaktywność i nie są usuwane. Odbywa się to w trybie ambulatoryjnym i nie wymaga pobytu w szpitalu.
• Rzadziej stosowana brachyterapia z dużą dawką dawki polega na tymczasowym wszczepieniu źródła radioaktywnego do gruczołu krokowego, a następnie usunięciu go po jednym lub dwóch dniach. Zabieg ten wymaga pozostania w szpitalu przez okres od 1 do 2 dni i jest zwykle łączony z radioterapią z użyciem wiązki zewnętrznej.

Mężczyźni poddawani brachyterapii zwykle rozwijają stan zapalny i obrzęk gruczołu krokowego, co może prowadzić do parcia na mocz (potrzeba częstego oddawania moczu), pieczenia podczas oddawania moczu, a czasami do zatrzymania moczu. Jest to niemożność całkowitego opróżnienia pęcherza, co wymaga tymczasowego użycia cewnika. W porównaniu z innymi metodami leczenia, brachyterapia najlepiej sprawdza się w utrzymaniu erekcji w krótkim okresie, ale ma podobne wskaźniki zaburzeń erekcji w dłuższej perspektywie. Rzadziej u niektórych mężczyzn pojawia się parcie na stolec i częstość ich występowania, krwawienie z odbytu i owrzodzenie odbytu. Te problemy zwykle ustępują w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.

Terapia pozbawienia androgenów

Hormony męskie – androgeny, z których najpowszechniejszym jest testosteron, napędzają wzrost raka prostaty. Zabiegi zmniejszające poziom androgenów w organizmie, zwane terapią deprywacji androgenów lub ADT, zmniejszają rozmiar i spowalniają wzrost nowotworu prostaty. W przypadku mężczyzn ze zlokalizowanym rakiem prostaty, ADT zwykle wykonuje się poprzez przyjmowanie leków zakłócających działanie androgenów, a nie operację usunięcia jąder (zwaną orchiektomią). Leczenie farmakologiczne obejmuje zazwyczaj okresowe zastrzyki, które zapewniają ciągłe dostarczanie leków. Krótki cykl ADT, trwający od czterech do sześciu miesięcy w przypadku choroby o średnim ryzyku i do 18 do 24 miesięcy w przypadku choroby wysokiego ryzyka, może być zalecany dodatkowo do radioterapii z użyciem wiązki zewnętrznej u mężczyzn z rakiem prostaty średniego i wysokiego ryzyka. 

Skutki uboczne terapii deprywacji androgenów

Do najczęstszych skutków ubocznych związanych z deprywacją ADT należą:

• Zmniejszone libido (popęd seksualny) i trudności z erekcją (zaburzenia erekcji),
• Uderzenia gorąca,
• Powiększenie piersi (zwane ginekomastią),
• Utrata masy mięśniowej i wzrost tkanki tłuszczowej,
• Przerzedzenie i osłabienie kości (zwane osteoporozą), które może zwiększać ryzyko złamań kości, Zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.

Wiele z tych działań niepożądanych jest poważnych. Jednak nie wszyscy mężczyźni odczuwają wszystkie te skutki uboczne. Ważne jest, aby zrównoważyć ryzyko wystąpienia skutków ubocznych z ryzykiem niestosowania ADT, co może pozwolić na wzrost lub rozprzestrzenianie się raka. Ponadto, istnieją sposoby zapobiegania lub leczenia wielu z tych skutków ubocznych.

Obserwacja

Dzięki takiemu podejściu, unika się lub odkłada natychmiastowe leczenie, ale mężczyzna nadal wymaga długoterminowego uważnego monitorowania. Może to obejmować dodatkowe badania, biopsje prostaty, badania krwi i badania obrazowe. Jeśli istnieją dowody na zwiększone ryzyko progresji choroby, mężczyzna może zdecydować się na leczenie, które obejmuje operację lub radioterapię. Ogólnie rzecz biorąc, aktywny nadzór jest uważany za odpowiednią opcję dla mężczyzn z nowotworami o bardzo niskim i niskim ryzyku choroby. Obserwację można również rozważyć w przypadku mężczyzny z nowotworem o średnim ryzyku choroby, ale wiąże się to z wyższym ryzykiem progresji do choroby przerzutowej (stadium IV), niż leczenie chirurgiczne lub radioterapia. Chirurgia i radioterapia są odpowiednimi opcjami dla mężczyzn we wszystkich kategoriach ryzyka, w tym bardzo niskiego ryzyka, jeśli wolą oni natychmiastowe leczenie niż nadzór.

Zaawansowany rak prostaty (stadium III)

Miejscowo zaawansowany rak gruczołu krokowego rozprzestrzenia się poza gruczoł krokowy do takich obszarów, jak pęcherzyki nasienne. Nie ma jednej „najlepszej” metody leczenia miejscowo zaawansowanego raka prostaty. Leczenie często obejmuje połączenie dwóch podejść:

• Radioterapii (RT) z terapią deprywacji androgenów (ADT),
• Leczenie chirurgiczne – radykalna prostatektomia.

Radioterapia

Polega ona  na wykorzystaniu promieni rentgenowskich do niszczenia komórek rakowych. Istnieją dwie formy radioterapii stosowanej w leczeniu raka prostaty: radioterapia wiązką zewnętrzną i brachyterapia. Większość mężczyzn z RT z powodu miejscowo zaawansowanego raka prostaty otrzymuje również ADT. Zastosowanie obu metod leczenia pomaga kontrolować nowotwór i zwiększa szanse na przeżycie. Większość ekspertów zaleca leczenie ADT przez 18 do 24 miesięcy.

Chirurgia

Radykalna prostatektomia to operacja polegająca na całkowitym usunięciu gruczołu krokowego, która stała się popularna w leczeniu raka gruczołu krokowego w stadium III. W przypadku mężczyzn z chorobami wysokiego ryzyka, którzy przechodzą radykalną prostatektomię, często zaleca się radioterapię po operacji, na podstawie danych wskazujących na lepsze wyniki odległe. Chociaż można to zrobić natychmiast po operacji, większość mężczyzn może opóźniać radioterapię do czasu pojawienia się oznak nawrotu nowotworu. Opiera się to na testach monitorujących, które mogą wykryć wzrost antygenu specyficznego dla prostaty (PSA). Opóźnienie napromieniania do czasu wzrostu PSA zapobiega niepotrzebnemu leczeniu, a także skutkom ubocznym związanym z adioterapią. Trwają badania mające na celu określenie, czy markery genomowe mogą zidentyfikować podgrupę mężczyzn, którzy najprawdopodobniej skorzystają na wcześniejszym zastosowaniu radioterapii (tj. gdy PSA jest niewykrywalny).

Terapia deprywacji androgenów

Jak omówiono powyżej, terapie zmniejszające poziom androgenów w organizmie zmniejszają rozmiar i spowalniają wzrost raka prostaty. U mężczyzn z miejscowo zaawansowanym rakiem prostaty, ADT zwykle podaje się w połączeniu z radioterapią.

Rak prostaty po leczeniu – Monitorowanie

Po leczeniu zlokalizowanego raka prostaty, eksperci zalecają dalsze badania, w celu monitorowania objawów nawrotu nowotworu. To badanie uzupełniające zwykle obejmuje badanie krwi dotyczące PSA. Test PSA jest bardzo czuły, co oznacza, że ​​PSA może zacząć rosnąć na długo, zanim pacjent odczuje nawrót nowotworu. Wielu mężczyzn z rosnącym PSA nie ma żadnych oznak nawrotu raka przez wiele lat (nawet 15 lub więcej). Dlatego, nie wszyscy mężczyźni z rosnącym PSA wymagają natychmiastowego leczenia. Jednakże, u niektórych mężczyzn z rosnącym PSA zaleca się leczenie, aby zmniejszyć ryzyko dalszego wzrostu lub rozprzestrzeniania się nowotworu. Najkorzystniejsze leczenie rosnącego PSA zależy od tego, jakie leczenie zastosowano wcześniej i czy nawrót jest zlokalizowany w okolicy prostaty, czy też rozprzestrzenił się w inne miejsca, zwłaszcza do kości.

Mężczyznom, którzy początkowo przeszli radioterapię (RT), zwykle zaleca się wykonanie biopsji gruczołu krokowego i badań obrazowych. Jeśli te testy wykażą resztkowy nowotwór i jeśli rak nie wyrósł poza prostatę, terapia ratująca, taka jak operacja (zwana prostatektomią ratunkową) lub krioterapia, może być opcją z potencjałem wyleczenia.

Pacjenci, którzy na początku mieli operację prostaty, a nawrót nowotworu jest zlokalizowany w okolicy prostaty, zostają poddani radioterapii oraz krótkiemu cyklowi terapii pozbawienia androgenów (ADT). Chorzy, którzy nie mogą mieć radioterapii lub zabiegu chirurgicznego, lub ci, których guzy rozprzestrzeniły się (przerzuty) do innych miejsc, np. do kości, są leczeni ADT.

Leczenie przerzutowego raka prostaty

Kiedy rozpocząć leczenie?

Różni lekarze mają różne podejście do tego, kiedy rozpocząć leczenie zaawansowanego raka prostaty:

Wielu lekarzy zaleca rozpoczęcie leczenia obniżającego poziom testosteronu w organizmie za pomocą leków (zwanych terapią deprywacji androgenów [ADT]). Dzieje się tak przy pierwszej diagnozie raka prostaty, nawet jeśli przerzuty nie zostały jeszcze zidentyfikowane. Istnieje szansa, że ​​leczenie spowolni rozwój nowotworu i prawdopodobnie przedłuży przeżycie chorego.

Inni uważają, że wczesne leczenie nie powoduje wyleczenia i może powodować uciążliwe skutki uboczne. Lekarze, którzy działają w ten sposób, mogą zalecić opóźnienie rozpoczęcia leczenia do czasu pojawienia się przerzutów lub do pojawienia się objawów raka (takich jak ból kości). Ponieważ sytuacja każdego jest inna, ważne jest, aby omówić z lekarzem korzyści i zagrożenia związane z każdym podejściem, aby zdecydować, które podejście jest najlepsze w danej sytuacji.

Opcje leczenia wstępnego

Terapia pozbawienia androgenów (ADT) – Hormony męskie (androgeny, z których najpowszechniejszym jest testosteron) napędzają wzrost raka prostaty. Zabiegi, które zmniejszają poziom androgenów w organizmie, mogą również zmniejszyć rozmiar raka prostaty, a także przerzutów. ADT jest zwykle leczenim początkowym u mężczyzn z przerzutowym rakiem prostaty. Można łączyć je z innym lekiem, abirateronem lub środkiem chemioterapeutycznym zwanym docetakselem. Podejście terapeutyczne zależy od kilku czynników, w tym od spodziewanego szybkości postępu choroby oraz liczby i lokalizacji przerzutów. ADT można wykonać, przyjmując leki oddziałujące z androgenami lub wykonując operację usunięcia jąder (orchiektomia). Przykłady leków stosowanych w ADT obejmują:

Agonistów GnRH – Są to agoniści hormonu uwalniającego gonadotropinę (GnRH), czyli leki, które czasowo „wyłączają” wytwarzanie męskich hormonów (androgenów) przez jądra. To powoduje głodzenie komórek rakowych, powodując kurczenie się prostaty. Leki podaje się w zastrzykach co 1–6 miesięcy lub jako depot trwający 12 miesięcy i obejmują leuprorelinę i goserelinę. Czasami na początku leczenia może wystąpić przejściowy wzrost poziomu androgenów w organizmie, zanim zaczną się one zmniejszać. U niektórych mężczyzn może wystąpić nasilenie objawów (np. ból kości), z powodu tymczasowego wzrostu guza w tym krótkim okresie. Jednym ze sposobów, w jaki lekarze mogą próbować tego uniknąć, jest dodanie drugiego leku, zwanego antyandrogenem.

Degarelika jest antagonistą GnRH, który tymczasowo „wyłącza” wytwarzanie męskich hormonów (androgenów) przez jądra. Lek ten działa szybciej niż agonista GnRH i może być przydatny w sytuacjach, w których istnieje poważna obawa o czasowy postęp choroby, zanim leczenie stanie się skuteczne.

Połączona blokada androgenów – Niektórzy lekarze zalecają inny lek, zwany antyandrogenem, oprócz agonisty GnRH. Przykłady obejmują flutamid i bikalutamid. Leki te są szczególnie pomocne w przypadku rozpoczynania stosowania agonistów GnRH. Dzieje się tak, ponieważ agoniści GnRH faktycznie zwiększają produkcję androgenów na krótki czas na początku leczenia. To wzmocnienie może tymczasowo spowodować zaostrzenie nowotworu. Antyandrogen blokuje ten proces.

Skutki uboczne ADT

W związku z obniżonym poziomem męskich hormonów, moga wystąpić nastepujące skutki uboczne:

• Zmniejszone libido (popęd seksualny) i trudności z erekcją (zaburzenia erekcji),
• Uderzenia gorąca,
• Powiększenie piersi (zwane ginekomastią),
• Utrata mięśni i wzrost tkanki tłuszczowej,
• Przerzedzenie i osłabienie kości (osteoporozę), które może zwiększać ryzyko złamań kości,
• Zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2,
• Potencjalnie niewielki wzrost ryzyka wystąpienia lub pogorszenia choroby wieńcowej, która może prowadzić do zawału serca.

Wiele z tych skutków ubocznych jest poważnych i mogą wydawać się przerażające. Jednak nie wszyscy mężczyźni odczuwają takie skutki uboczne. Ponadto, ważne jest, aby zrównoważyć ryzyko skutków ubocznych z ryzykiem niestosowania ADT. To może pozwolić na wzrost lub rozprzestrzenianie się raka. Istnieją sposoby zapobiegania lub leczenia wielu z tych skutków ubocznych.

Abirateron

To lek, który blokuje produkcję androgenów przez raka prostaty, a także w jądrach i nadnerczach. Często podaje się go w połączeniu z ADT, ponieważ terapia skojarzona może poprawić przeżycie. Wykazano, że abirateron poprawia przeżycie u mężczyzn z zaawansowanym rakiem prostaty. Jest tak niezależnie od tego, czy byli oni już leczeni chemioterapią, czy też nie. Lek należy przyjmować ze steroidem, aby uniknąć poważnych komplikacji. Skutki uboczne stosowania leku mogą obejmować zatrzymanie płynów i spadek poziomu potasu we krwi.

Enzalutamid, apalutamid i darolutamid

Te leki, to inne, nowsze środki, które blokują działanie androgenów w stymulowaniu wzrostu raka prostaty. Enzalutamid zwiększa szanse przeżycia u mężczyzn z przerzutowym rakiem prostaty, którzy nie reagują już na samą terapię. Dotyczy toteż pacjentów, którzy byli już leczeni chemioterapią. Ponadto, wykazano, że wszystkie trzy leki zwiększają przeżycie u mężczyzn z rakiem prostaty bez przerzutów, którzy nie otrzymali jeszcze chemioterapii. Opóźnia to zarówno postęp choroby, jak i potrzebę chemioterapii. Często, połączenie enzalutamidu lub apalutamidu i ADT prowadzi do poprawy wyników leczenia, w porównaniu ze stosowaniem samego ADT u mężczyzn z nowo rozpoznanym przerzutowym rakiem prostaty, którzy nie byli jeszcze leczeni ADT.

Chemioterapia

Jest to leczenie stosowane w celu spowolnienia lub zatrzymania wzrostu komórek rakowych. W przeszłości, chemioterapia była zarezerwowana dla mężczyzn, u których zaawansowany rak prostaty nie reagował już na ADT. Ta terapia jest obecnie często zalecana w połączeniu z ADT jako początkowe leczenie mężczyzn, których rak rozprzestrzenił się już poza prostatę, zwykle do kości lub innych narządów. Chemioterapia podawana na początku leczenia może poprawić przeżycie w porównaniu z samym ADT. Najczęściej stosowanymi środkami chemioterapeutycznymi są docetaksel i kabazytaksel. Większość leków podaje się dożylnie. Chemioterapii nie podaje się codziennie, lecz w cyklach. Cykl chemioterapii (który zwykle trwa 21 dni) odnosi się do czasu potrzebnego na leczenie, a następnie umożliwienie organizmowi powrotu do zdrowia po skutkach ubocznych leków. Skutki uboczne chemioterapii to:

• Tymczasowa utrata włosów,
• Nudności i wymioty,
• Zmniejszenie liczby komórek krwi, które zwalczają infekcje (białe krwinki), co zwiększa ryzyko rozwoju infekcji.

Opcje leczenia przy progresji choroby

Większość mężczyzn z zaawansowanym rakiem prostaty początkowo dobrze reaguje na leczenie, które obejmuje ADT. W późniejszym czasie, rak prostaty powraca, często w ciągu kilku lat. W tym momencie, ​​ADT nie jest już skuteczna. W takim przypadku, lekarz pomoże wybrać inną formę leczenia.

Wtórna terapia hormonalna – Nawet jeśli nowotwór prostaty staje się oporny na ADT, pewna jej forma jest kontynuowana, ponieważ przynajmniej część komórek rakowych może nadal reagować. Wtórna terapia hormonalna może obejmować:

• Dodanie antyandrogenu (takiego jak bikalutamid, nilutamid lub flutamid) u mężczyzn, którzy do tej pory byli leczeni tylko agonistami GnRH.
• Zatrzymanie antyandrogenów u mężczyzn leczonych połączoną blokadą androgenów.
• Wypróbowanie innego rodzaj antyandrogenu (np. enzalutamidu lub apalutamidu). Rak oporny na jedną terapię antyandrogenową może nie być oporny na inną.
• Abirateron, który blokuje wytwarzanie androgenów w guzie i pozostałych częściach organizmu.
• Wypróbowanie innego leku, który blokuje działanie androgenów w organizmie, w tym estrogenu, steroidów lub ketokonazolu, leku przeciwgrzybiczego.

Rak prostaty z przerzutami do kości

Kości są częstym miejscem rozprzestrzeniania się raka prostaty. ADT często może kontrolować raka, który rozprzestrzenił się do kości. Mężczyźni, u których przerzuty występują głównie w kościach, również mogą być leczeni radem-233. Chorzy, u których w wyniku nowotworu wystąpi ból kości w jednej lub kilku kościach, mogą poddać się radioterapii, w celu złagodzenia bólu. Promieniowanie jest zwykle podawane podczas jednej lub kilku wizyt, podobnie jak w przypadku prześwietlenia rentgenowskiego.

Niektórzy ludzie odczuwają nasilenie bólu przez jeden do dwóch dni bezpośrednio po radioterapii. Jednak większość pacjentów odczuwa częściową lub całkowitą poprawę bólu w ciągu tygodnia po zabiegu. Mężczyźni z przerzutami do kości mogą również odnieść korzyści ze stosowania leków zwanych inhibitorami osteoklastów, takich jak denosumab lub kwas zoledronowy. Leki te mogą pomóc w zapobieganiu złamaniom, potrzebie operacji kości, uciskom rdzenia kręgowego i potrzebie radioterapii w leczeniu bólu.