Udar

Co to jest udar?

Udar to termin, którego używają lekarze, gdy część mózgu umiera, ponieważ zbyt długo pozostaje bez krwi. Istnieją dwa główne rodzaje udarów: udar niedokrwienny spowodowany zablokowaniem naczynia krwionośnego w mózgu i udar krwotoczny, który jest spowodowany krwawieniem w mózgu lub jego okolicy. Udar może spowodować długotrwałe kalectwo, a nawet śmierć. Jednakże, wczesne leczenie i środki zapobiegawcze mogą zmniejszyć uszkodzenie mózgu spowodowane udarem.  Objawy udaru zwykle pojawiają się nagle, ale czasami rozwijają się w ciągu godzin lub dni, w zależności od rodzaju udaru. Zarówno w przypadku udaru niedokrwiennego, jak i krwotocznego, jeden lub więcej obszarów mózgu może zostać uszkodzonych. W zależności od obszaru dotkniętego chorobą, osoba może utracić zdolność poruszania jedną stroną ciała, zdolność mówienia lub wiele innych funkcji. Uszkodzenie spowodowane udarem może być tymczasowe lub trwałe. Długoterminowy wynik stanu zdrowia pacjenta zależy od tego, jak duża część mózgu jest uszkodzona, jak szybko rozpocznie się leczenie i od kilku innych czynników.

Jakie rodzaje udaru można wyróżnić?

Istnieją dwa główne rodzaje udarów: niedokrwienny i krwotoczny .

Udar niedokrwienny

Udar niedokrwienny jest spowodowany zablokowaniem jednego z naczyń krwionośnych dostarczających tlen i inne ważne składniki odżywcze do mózgu. Jeśli tętnica pozostaje zablokowana dłużej niż kilka minut, a wystarczająca ilość krwi nie może się do niej przedostać, mózg może ulec uszkodzeniu. Większość udarów ma charakter niedokrwienny. Istnieją dwa główne podtypy udaru niedokrwiennego, zakrzepowy i zatorowy.

Udar zakrzepowy

Udar zakrzepowy jest wynikiem problemu w tętnicy (naczyniu krwionośnym) dostarczającej krew do mózgu. Jest to najbardziej prawdopodobne w tętnicach zatkanych złogami tłuszczu, zwanymi blaszkami. Płytki częściowo blokują tętnicę i mogą pękać i krwawić, tworząc skrzep krwi. Ten skrzep krwi (skrzeplina) może dodatkowo zatykać lub całkowicie zablokować tętnicę, co następnie spowalnia lub uniemożliwia przepływ krwi do obszaru mózgu zasilanego przez tę tętnicę. U niektórych osób zaburzenia krzepnięcia krwi mogą również powodować tworzenie się skrzepów w tętnicach.

Udar zatorowy

Udar zatorowy występuje, gdy skrzep krwi lub inna cząsteczka odrywa się od innej części ciała, często z serca lub dużej tętnicy w szyi. Przemieszcza się ona przez krwioobieg do mózgu, gdzie gromadzi się w mniejszym naczyniu krwionośnym. Skrzep lub cząsteczka krwi, zwana zatorowością, blokuje następnie przepływ krwi do danego obszaru mózgu, zmniejszając ilość tlenu i składników odżywczych, które docierają do tego obszaru. Jedną z najczęstszych przyczyn udarów zatorowych jest nieregularny rytm serca zwany migotaniem przedsionków. Zator może również powstać w aorcie i tętnicach szyi oraz głowy i przemieszczać się dalej w tętnicach mózgu

Przemijający udar niedokrwienny (TIA)

Przemijający udar niedokrwienny to epizod, w którym dana osoba ma oznaki lub objawy udaru (np. osłabienie, niezdolność do mówienia). Objawy trwają przez krótki czas, ale bez żadnych oznak udaru na skanach mózgu, takich jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Objawy TIA zwykle trwają od kilku minut do kilku godzin. Osoba może mieć jeden lub wiele udarów tego typu. Ludzie całkowicie wracają do zdrowia po objawach TIA. Przemijający udar niedokrwienny to znak ostrzegawczy, że dana osoba jest narażona na wysokie ryzyko udaru. Natychmiastowe leczenie może zmniejszyć lub wyeliminować to ryzyko. Ważne jest, aby natychmiast uzyskać pomoc, jeśli pacjent podejrzewa, że może mieć TIA lub udar.

Udar krwotoczny

Udar krwotoczny występuje, gdy naczynia krwionośne w mózgu przeciekają lub pękają, powodując krwawienie w mózgu lub wokół niego. Krwotok to termin medyczny określający krwawienie. Może to prowadzić do ucisku w głowie, co może spowodować uszkodzenie mózgu. Ponadto, krew podrażnia tkankę mózgową i może powodować jej puchnięcie. Istnieją dwa główne podtypy udaru krwotocznego – śródmózgowy i podpajęczynówkowy.

Krwotok śródmózgowy – W krwotoku śródmózgowym (ICH), krwawienie występuje w mózgu. To uszkadza mózg, ponieważ krew gromadzi się i wywiera nacisk na otaczającą tkankę. Niektóre typowe przyczyny ICH obejmują:

-Wysokie ciśnienie krwi,

-Kontuzję,

-Zaburzenia krzepnięcia,

-Zniekształcenia naczyń krwionośnych, takie jak tętniak (osłabienie naczynia krwionośnego).

Krwotok podpajęczynówkowy

Krwotok podpajęczynówkowy występuje, gdy naczynie krwionośne pęka na powierzchni mózgu. Krew gromadzi się i powoduje ciśnienie w przestrzeni podpajęczynówkowej, która znajduje się między dwiema warstwami tkanki pokrywającej mózg. Najczęstszym wczesnym objawem krwotoku podpajęczynówkowego jest silny ból głowy, który wielu pacjentów opisuje jako najgorszy ból głowy w ich życiu.

Jakie są czynniki ryzyka udaru?

Istnieje wiele czynników ryzyka udaru. Niektóre z tych czynników zwiększają ryzyko wystąpienia jednego rodzaju udaru (krwotocznego lub niedokrwiennego), podczas gdy inne zwiększają ryzyko obu typów.  Do czynników ryzyka udaru niedokrwiennego należą:

• Wiek powyżej 40 lat,
• Choroby serca,
• Wysokie ciśnienie krwi,
• Palenie papierosów,
• Cukrzyca,
• Wysoki poziom cholesterolu we krwi,
• Zażywanie narkotyków,
• Niedawny poród ,
• Wcześniejsza historia przemijającego napadu niedokrwiennego,
• Nieaktywny tryb życia i brak ruchu,
• Otyłość,
• Obecna lub przeszła historia zakrzepów krwi,
• Historia chorób serca lub udaru w rodzinie.

Czynniki ryzyka udaru krwotocznego obejmują:

• Wysokie ciśnienie krwi,
• Palenie papierosów,
• Zażywanie narkotyków (zwłaszcza kokainy i metamfetaminy),
• Stosowanie warfaryny lub innych leków rozrzedzających krew.

Czynniki ryzyka mogą zwiększać ryzyko udaru, ale udary mogą się zdarzyć u osób, które nie wiedzą, że są zagrożone. W niektórych przypadkach, udar może być spowodowany problemami z naczyniami krwionośnymi w mózgu lub samą krwią. Na przykład:

• Udar krwotoczny może wystąpić, jeśli dana osoba ma tętniaka (osłabienie ściany naczynia krwionośnego), nawet jeśli nigdy wcześniej nie powodowało to objawów.
• Udar niedokrwienny może wystąpić u zdrowej osoby przyjmującej określone leki. Na przykład, zastępcza terapia estrogenowa zwiększa ryzyko powstania zakrzepów krwi. Czasami udary występują u osób, które nie mają czynników ryzyka.

Jakie są objawy udaru?

Oznaki i objawy udaru często pojawiają się nagle, a następnie mogą przejściowo ulec poprawie lub powoli się pogorszyć, w zależności od rodzaju udaru i obszaru mózgu dotkniętego chorobą.

Klasyczne objawy

Znajomość oznak i objawów udaru może uratować życie. Klasyczne objawy udaru można przywołać za pomocą angielskiego akronimu FAST. Każda litera w słowie oznacza jedną z rzeczy, na które należy zwrócić uwagę:

• Twarz – Nagłe osłabienie lub opadanie twarzy lub problemy ze wzrokiem,
• Ramię – Nagłe osłabienie lub drętwienie jednego lub obu ramion,
• Mowa – Trudności w mówieniu, niewyraźna mowa lub zniekształcona mowa,
• Czas – Czas jest bardzo ważny w leczeniu udaru. Im szybciej rozpocznie się leczenie, tym większe są szanse na wyzdrowienie. Dlatego, natychmiast należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Oznaki i objawy udaru mogą być podobne do innych stanów. Jedynym sposobem, aby mieć pewność, jest jak najszybsza wizyta u doświadczonego lekarza.

Jak zdiagnozować udar?

Każdy, kto ma oznaki lub objawy udaru, wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej na oddziale ratunkowym lub w szpitalu. Większość klinik i gabinetów lekarskich nie ma możliwości przeprowadzania badań potrzebnych do zdiagnozowania udaru, ani możliwości zapewnienia specjalistycznego leczenia potrzebnego do ograniczenia uszkodzeń mózgu.

Obrazowanie mózgu i naczyń krwionośnych

Po wykonaniu szybkiego badania przedmiotowego, lekarz zwykle od razu kieruje pacjenta na badanie obrazowe mózgu (np. tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny) oraz badanie obrazowe naczyń krwionośnych szyi i głowy (np. angiografia TK lub angiografia RM). Obrazowanie pozwala lekarzowi zobaczyć obszar mózgu dotknięty udarem, a także potwierdzić rodzaj udaru (niedokrwienny lub krwotoczny). Można również przeprowadzić inne badania. Czasami, cewnik należy wprowadzić przez naczynie krwionośne w pachwinie i wprowadzić do naczyń krwionośnych szyi, gdzie wstrzykuje się barwnik, aby uwydatnić wszelkie obszary zatoru.

Badanie serca

Elektrokardiogram (EKG) jest wykonywany u większości osób, u których podejrzewa się udar. Ponieważ wiele osób z udarem niedokrwiennym ma również chorobę wieńcową, podczas udaru może wystąpić brak przepływu krwi w sercu. W niektórych przypadkach, dana osoba może nie być w stanie powiedzieć lekarzowi, że odczuwa ból w klatce piersiowej. EKG pomoże lekarzowi zdiagnozować i leczyć wszelkie problemy z sercem tak szybko, jak to możliwe.

Mogą być również zalecane inne badania serca, takie jak echokardiogram. Ten test wykorzystuje fale dźwiękowe do badania serca i aorty (głównej tętnicy zaopatrującej całe ciało w krew). U niektórych osób po udarze zatorowym serce lub aorta jest źródłem skrzepu krwi, który doprowadził do udaru. Na przykład, problem z rytmem serca zwany migotaniem przedsionków jest stanem wysokiego ryzyka tworzenia się skrzepów krwi i udaru niedokrwiennego. Niektórzy ludzie mają sporadyczne epizody migotania przedsionków, ale nie są tego świadomi i mogą nie pojawić się na rutynowych badaniach serca, takich jak EKG. Dlatego, lekarze często stosują ciągłe monitorowanie serca w celu wykrycia migotania przedsionków i innych problemów z rytmem serca przez pierwszy dzień lub dwa, gdy pacjenci przebywają w szpitalu z powodu udaru. W niektórych przypadkach, pacjenci będą musieli nosić mały przenośny monitor serca przez pewien czas po udarze, aby sprawdzić, czy nie mają epizodów migotania przedsionków.

Jak wygląda leczenie udaru?

Leczenie udaru zależy od rodzaju udaru, czasu jaki minął od wystąpienia pierwszych objawów oraz od innych problemów zdrowotnych pacjenta. Przeczytaj więcej na temat leczenia udaru krwotocznego oraz leczenia udaru niedokrwiennego.

Wynik leczenia udaru

Skutki udaru mogą być tymczasowe lub trwałe, a dana osoba może częściowo lub całkowicie utracić niektóre funkcje życiowe. Zespół medyczny opiekujący się pacjentem może udzielić członkom rodziny wskazówek dotyczących ryzyka długotrwałej niepełnosprawności lub śmierci. Jednakże, wynik może się znacznie różnić w zależności od osoby i nie zawsze można przewidzieć, co się stanie.