Ospa wietrzna

Ospa wietrzna

Wiele osób pamięta jak przechodziło ospę wietrzną. Trudno przeoczyć swędzące, czerwone guzki wywołane przez wirus ospy wietrznej. Zanim szczepionka stała się dostępna, ponad 90% ludzi miało infekcję w wieku 15 lat. W tym artykule omówiono zapobieganie i leczenie ospy wietrznej.

Ospa wietrzna – Jak jej zapobiegać?

Szczepionka przeciw ospie wietrznej chroni przed infekcją u 80 do 90% zaszczepionych. Osoby, u których nie uzyskano pełnej ochrony po szczepieniu, może rozwinąć się ospa wietrzna po ekspozycji. Jednakże, przebieg choroby jest zwykle łagodny i powoduje mniej ciężką wysypkę i często brak gorączki.

Szczepienia dzieci

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej jest zalecana wszystkim dzieciom w wieku od 9 miesiąca życia. Zaleca się jednak szczepienie po ukończeniu 1 roku życia, a najlepiej pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia dziecka. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej nie jest potrzebna, jeśli dziecko jest zarażone ospą wietrzną przed szczepieniem.

Szczepienia dorosłych

Większość osób dorosłych nie otrzymała szczepionki przeciwko ospie wietrznej, ponieważ była zarażona już w dzieciństwie, zanim szczepionka stała się dostępna w 1995 roku. Osoby, które w przeszłości chorowały na ospę wietrzną, są odporne na zakażenie ospą wietrzną. Natomiast dorośli, którzy nie mają odporności na ospę wietrzną, mogą odnieść korzyści ze szczepienia. Specjaliści zalecają szczepienie przeciwko ospie wietrznej osobom z osłabioną odpornością, zwłaszcza tym, które są narażone na ospę wietrzną i mają kontakt z osobami narażonymi na ciężkie zakażenie ospą wietrzną. W ten skład wchodzą:

• Pracownicy służby zdrowia,
• Osoby, które mają bliski kontakt z osobami z osłabionym układem odpornościowym (dotyczy to biorców przeszczepów i osób z HIV),
• Nauczyciele małych dzieci,
• Pracownicy przedszkoli,
• Osoby dorosłe w szkołach wyższych, bazach wojskowych lub zakładach karnych,
• Wracający z zagranicy,
• Kobiety w wieku rozrodczym.

Jednak kobiety, które są w ciąży lub planują wkrótce zajść w ciążę, nie powinny otrzymywać szczepionki przeciwko ospie wietrznej. Jeśli niema pewności czy choroba wystąpiła w przeszłości, można wykonać badanie krwi, w celu sprawdzenia odporności na ospę wietrzną.

Środki ostrożności związane ze szczepionką przeciwko ospie wietrznej

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej zawiera żywego wirusa, dlatego nie jest zalecana osobom z osłabionym układem odpornościowym lub chorobą o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego. Ponadto, szczepionki nie należy podawać osobom, które mają silną alergię na neomycynę lub żelatynę.

Skutki uboczne szczepionki przeciwko ospie wietrznej

Najczęstszymi skutkami ubocznymi szczepionki przeciwko ospie wietrznej są zaczerwienienie lub bolesność w miejscu wstrzyknięcia oraz łagodna wysypka. Wbrew powszechnemu przekonaniu, szczepionka przeciwko ospie wietrznej nie zwiększa ryzyka rozwoju półpaśca w porównaniu z naturalnym zakażeniem.

Jakie objawy daje ospa wietrzna?

Pierwsze objawy ospy wietrznej to zwykle gorączka, złe samopoczucie, ból gardła i utrata apetytu.  Wysypka związana z infekcją zwykle nie rozwija się do następnego dnia po wystąpieniu tych objawów. Wysypka ospy wietrznej zaczyna się jako skupiska małych, zwykle swędzących, czerwonych plamek, które ostatecznie tworzą pęcherze, a następnie pękają. Po pęknięciu, pęcherze wysychają i tworzą strupy. Wysypka ma tendencję do tworzenia się na twarzy, klatce piersiowej i plecach lub kończynach, a nowe skupiska pęcherzy pojawiają się przez kilka dni.

Jak długo trwa wysypka?

Nowe pęcherze mogą rozwijać się na całym ciele przez około cztery dni po pierwszych oznakach wysypki. Do szóstego dnia u większości zdrowych osób pęcherze całkowicie znikają. Strupy następnie odpadają po tygodniu lub dwóch i mogą pozostawić ślady na skórze, które zanikają po pewnym czasie.

Jak rozprzestrzenia się infekcja?

Ospą wietrzną możesz zarazić się przez przenoszenie wirusa w powietrzu lub dotknięcie obszaru wysypki ospy wietrznej na zarażonej osobie. Ospa wietrzna jest wysoce zaraźliwa, a zarażona osoba może rozprzestrzeniać infekcję jeszcze przed pojawieniem się wysypki lub objawów choroby.  Po ekspozycji na wirusa ospy wietrznej, objawy zaczną się pojawiać po około dwóch tygodniach. Ten okres po ekspozycji i poprzedzający wystąpienie objawów nazywany jest okresem inkubacji. Można zacząć rozprzestrzeniać wirusa w tym okresie, zaczynając na dwa dni przed pojawieniem się oznak wysypki. Można zarażać, dopóki wysypka całkowicie nie ustąpi. W tym czasie osoby chore na ospę wietrzną powinny unikać kontaktu z osobami, które mogą być podatne na zakażenie. Może to oznaczać pozostanie w domu, z dala od innych dzieci i dorosłych. Chociaż ospa wietrzna jest ogólnie łagodną chorobą u dzieci, podatni dorośli i inne osoby wysokiego ryzyka mogą poważnie zachorować po ekspozycji. Te grupy ryzyka obejmują:

• Kobiety w ciąży,
• Noworodki,
• Osoby, których układ odpornościowy może być osłabiony, w tym osoby zarażone wirusem HIV lub po przeszczepieniu narządu lub szpiku kostnego (komórek macierzystych).

W przypadku zachorowania, należy unikać kontaktu z osobami o wysokim ryzyku powikłań ospy wietrznej, dopóki wysypka nie ustąpi.

Zakażenie ospą wietrzną od osoby z półpaścem

Dzieci lub dorośli, którzy nigdy nie chorowali na ospę wietrzną lub nie przyjęli szczepionki przeciwko ospie wietrznej, mogą zachorować na ospę wietrzną, wdychając cząsteczki wirusa unoszące się w powietrzu w wyniku kontaktu z osobą z rozległym półpaścem. Ponadto, takie osoby mogą zarazić się ospą wietrzną w wyniku bezpośredniego kontaktu ze zmianami skórnymi, chociaż jest to rzadkie.

Czy można zarazić się ospą wietrzną dwa razy?

Większość osób, które chorowały na ospę wietrzną, nie zachoruje na ospę wietrzną po raz drugi. Jednak zdarzają się rzadkie przypadki, w których osoba może zachorować na ospę wietrzną po raz drugi. U niektórych osób wirus może pojawić się w późniejszym wieku, powodując pokrewny stan zwany półpaścem.

Ospa wietrzna – Jak ją zdiagnozować?

Lekarze mogą zwykle zdiagnozować ospę wietrzną, patrząc na wysypkę. W niektórych przypadkach można zastosować dodatkowe testy. Przy podejrzeniu ospy wietrznej, należy skontaktować się z lekarzem, aby dowiedzieć się, czy i kiedy konieczna jest wizyta. W przypadku możliwego zakażenia ospą wietrzną, pracownicy służby zdrowia muszą podjąć kroki, w celu ochrony innych pacjentów. Może być konieczne podjęcie przez lekarza specjalnych przygotowań, aby osoba chora nie zaraziła innych pacjentów. Na przykład, lekarz może poprosić o przyjście pod koniec dnia, kiedy wszyscy inni pacjenci już wyszli, i może poprosić o wejście do budynku innym wejściem niż to, z którego zwykle korzystają pacjenci. Większość dzieci samodzielnie radzi sobie z ospą wietrzną przy niewielkim leczeniu lub bez żadnego leczenia.

Ospa wietrzna – Jak ją leczyć?

Istnieją dwa rodzaje leczenia ospy wietrznej: te, które łagodzi jej objawy i te, które jest ukierunkowane na infekcję. Podczas gdy większość ludzi może skorzystać z leczenia, w celu złagodzenia objawów, nie wszystkie osoby zarażone potrzebują leczenia samego wirusa.

Radzenie sobie z objawami

Proste metody leczenia mogą zwykle złagodzić gorączkę i swędzenie spowodowane ospą wietrzną. 

Gorączka

Aby opanować gorączkę, można zażywać paracetamol. Dzieciom nie należy podawać aspiryny, ponieważ może to spowodować niebezpieczny stan zwany zespołem Reye’a. Dzieciom należy podawać paracetamol w zależności od ich wagi, a nie ich wieku.

Swędzenie

Aby złagodzić swędzenie, można zażywać leki przeciwhistaminowe, takie jak, która może powodować senność, lub loratadyna, która zwykle nie powoduje senności. Zabiegi na skórę, takie jak balsam kalaminowy i kąpiele owsiane, mogą również pomóc w swędzeniu, chociaż istnieją niewielki dowody naukowe na to, że te środki działają. Drapanie skóry może spowodować infekcję skóry, ponieważ bakterie chowają się pod paznokciami. Drapanie może również zwiększyć ryzyko na powstanie blizny. Paznokcie należy obcinać, aby zmniejszyć to ryzyko.

Zwalczanie infekcji

Acyklowir lub lek podobny do acyklowiru (taki jak walacyklowir) może pomóc skrócić lub zwalczyć infekcję ospy wietrznej, jeśli rozpocznie się podawanie w ciągu 24 godzin od pojawienia się wysypki. Stosowanie leku nie jest konieczne u każdego chorego. Może być jednak odpowiedni dla osób zagrożonych rozwojem poważniejszej choroby, takich jak:

• Dorośli,
• Dzieci powyżej 12 roku życia, które nie są szczepione,
• U dzieci w każdym wieku z przewlekłymi problemami z płucami (takimi jak mukowiscydoza) lub przewlekłymi chorobami skóry (takimi jak egzema lub atopowe zapalenie skóry),
• Dzieci w każdym wieku, które muszą stale przyjmować leki sterydowe (zwane również glikokortykoidami) lub aspirynę,
• U dzieci lub dorosłych z osłabionym układem odpornościowym, w tym biorców przeszczepów i osób zarażonych wirusem HIV.

Acyklowir można przyjmować w postaci tabletek lub w zastrzyku. Jest na ogół dobrze tolerowany, ale może powodować rozstrój żołądka lub ból głowy.

Ospa wietrzna – Jakie są powikłania choroby?

Większość osób, u których rozwinęła się ospa wietrzna, zwalcza infekcję bez dodatkowych komplikacji. Mimo to, mogą pojawić się komplikacje, szczególnie u dorosłych i osób z osłabionym układem odpornościowym. Osoby, u których wystąpią poważne powikłania ospy wietrznej, są zwykle hospitalizowane i leczone acyklowirem. Potencjalne powikłania ospy wietrznej obejmują:

• Infekcje skóry,
• Zapalenie płuc, infekcja płuc,
• Zapalenie mózgu.

Dzieciom z chorobą wirusową należy podawać paracetamol na gorączkę, aby uniknąć powikłań zespołu Reye’a oraz braku stanu, który może powodować poważne uszkodzenie mózgu i wątroby.

Jak zapobiegać zakażeniom po ekspozycji?

Osoby, które nie chorowały na ospę wietrzną lub nie były szczepione, są narażone na zachorowanie w przypadku kontaktu z osobą chorą na ospę wietrzną. Można jednak zapobiec infekcji. Jeśli osoba była narażona na kontakt z ospą wietrzną lub półpaścem, natychmiast należy zadzwonić do lekarza i zapytać co robić.. Szczepionkę przeciwko ospie wietrznej można podać nawet po ekspozycji na wirusa. Jeśli nie można przyjąć szczepionki przeciwko ospie wietrznej, istnieje inny zastrzyk, który może tymczasowo ochronić przed zakażeniem.

Ospa wietrzna w ciąży

Zachorowanie na ospę wietrzną w czasie ciąży może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie płuc u matki lub w rzadkich przypadkach do wad wrodzonych u dziecka. Ospa wietrzna jest również bardzo niebezpieczna dla noworodków, więc kobiety w ciąży, które nie są odporne, powinny natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpią u nich jakiekolwiek objawy ospy wietrznej lub jeśli są narażone na ospę wietrzną lub półpasiec. Kobiety w ciąży narażone na kontakt z wirusem nie mogą otrzymać szczepionki przeciwko ospie wietrznej, ale mogą potrzebować immunoglobuliny przeciw ospie wietrznej – zastrzyku, który może pomóc w ochronie przed zakażeniem. Kobiety w ciąży chorujące na ospę wietrzną muszą być ściśle monitorowane pod kątem oznak infekcji i/lub powikłań.